پیشگیری از جرائم و تخلفات رانندگی
پیشرفت علوم و صنایع پس از انقلاب صنعتی اساس زندگی انسان را دگرگون ساخت. با اختراع ماشین که خود انقلابی در صنعت بود، جابجایی سریع انسان و حمل و نقل کالا ساده‌تر شد. با پیشرفت روز افزون علوم و فنون دگرگونی شگرفی در صنعت اتومبیل‌سازی پدید آمد و در پی آن در سرعت و ایمن‌سازی این وسایل تحولی رخ داد که همچنان در حال تداوم است، اما با همگانی شدن و گسترش استفاده از اتومبیل و سایر وسایل نقلیه هر روزه شاهد وقوع حوادث مرگبار و زیانبار در جاده‌ها و خیابان‌ها در تصادفات رانندگی هستیم. به نحوی که این حوادث تبدیل به بحرانی جدی برای توسعه پایدار و سلامت عمومی گردیده است.
بنابر تحقیقات پلیس راهنمایی و رانندگی در ایران روزانه حدود 60 نفر در تصادفات رانندگی فوت می‌کنند. این در حالی است که تعداد معلولیت های جسمی و میزان خسارات و هزینه‌های مالی در سال، میلیون‌ها تومان برآورد می‌شود. توجه به آمار تصادفات ضرورت بررسی دقیق علل حوادث رانندگی، به منظور برنامه‌ریزی دقیق شیوه‌های پیشگیری از تخلفات رانندگی و کاهش حداقلی خسارات جانی و مالی ناشی از این حوادث را توجیه می‌کند.
کلیک نمایید:
از آنجا که رانندگی جزیی از رفتار فرهنگی افراد یک جامعه است و به عادات، نگرش‌ها، ارزش‌ها و آگاهی افراد جامعه مرتبط است، هنگامی می‌توان تصادفات را کاهش داد که عوامل موثر بر آن در یک فرهنگ خاص بررسی شود. مهم‌ترین عوامل موثر در این حوادث به ویژه تصادفات جاده‌ای را عوامل انسانی، عوامل مربوط به وسیله نقلیه، عوامل محیطی و عوامل مدیریت و نظارت می‌دانند.
در مورد عوامل انسانی، برخی محققان به رابطه مستقیم تحریک‌پذیری، درک ضعیف از خطر، رشد نیافتگی اخلاقی و خود محوری، برتری طلبی و پرخاشگری، بی‌احترامی به دیگران، جوانی، بی‌تجربگی و هیجان طلبی و خطر پذیری، جنسیت، مصرف الکل و مواد مخدر اشاره کرده‌اند.
برخی دیگر از محققین معتقدند افراد به طور طبیعی تمایل به کج رفتاری دارند اما تحت کنترل هستند. هر جامعه‌ای به منظور حفظ نظم، شیوه‌هایی از کنترل اجتماعی را به شهروندان خود اعمال می‌کند که به اشخاص اجازه می‌دهد در کنار یکدیگر همزیستی داشته باشند.
کنترل اجتماعی دو نوع است: کنترل اجتماعی مستقیم و کنترل اجتماعی غیر مستقیم.
کنترل اجتماعی مستقیم زمانی است که نهادهای رسمی مانند پلیس متخلف را با مجازات و یا جریمه وادار به همنوایی می‌کنند.
کنترل غیر مستقیم زمانی است که جامعه دارای همبستگی اجتماعی قوی است و فرد احساس تعلق قوی به جامعه خود دارد و نسبت به جامعه احساس دین می‌کند و تعهد نسبت به اهداف و ارزش‌ها بر اساس کنترل درونی از طریق احساس تقصیر، گناه و شرم افراد را از درگیر شدن در رفتار بزهکارانه باز می دارد.(احمدی، 1384، 86)
هیرشی معتقد است که اعتقاد افراد به اعتبار اخلاقی نظام هنجارهای اجتماعی و رعایت قوانین و مقررات نیز موجب احساس وظیفه اخلاقی نسبت به دیگران می‌شود و ضعف چنین اعتقادی راه را برای کج رفتاری هموار می کند.
در مورد عوامل مربوط به وسیله نقلیه می‌توان به نواقص فنی و تجهیزات وسیله نقلیه که از جمله عوامل مهم در بروز تصادفات جاده‌ای در ایران است اشاره نمود مانند سیستم ترمز، فرمان، روشنایی، لاستیک‌ها و دیگر نواقص فنی اشاره کرد. عوامل محیطی نیز شامل علایم جاده‌ای، جاده‌های ناهموار و غیر استاندارد، کوهستانی بودن، فقدان خط کشی‌ها و علایم هشدار دهنده و ... می‌شود.
عوامل جوی مانند وضعیت آب و هوا، برف، باران، بوران و طوفان و نبود دید کافی میباشد.
عوامل مدیریت و نظارت نیز از نحوه و عملکرد قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی تا ماموران راهنمایی و رانندگی و کنترل‌های محسوس و نامحسوس جزیی از عامل کنترل و نظارت محسوب می‌شود.
دخیل بودن عوامل مختلف در وقوع حوادث رانندگی نشانگر ضرورت دخالت نهادهای مختلف چون وزارت صنعت و معدن، وزارت راه و شهرسازی، وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم و فن‌آوری... است.
باتوجه به اینکه هیچ نهادی به تنهایی قادر به مبارزه با جرم نمی‌باشد. راهبرد پیشگیرانه از حوادث رانندگی در صورتی اثر بخش و مطلوب خواهد بود که رویکردی چند نهادی با واکنشی هماهنگ و متمرکز با ترکیب راهبرد پیشگیرانه وضعیت محور، جامعه محور و رشد مدار و ارائه برنامه‌ای منسجم و اتخاذ سیاست های همسو از حوادث رانندگی و نقض قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی پیشگیری نمایند.
برای یافتن این پرسش‌ها که:
اساسی‌ترین رویکرد راهبردی به پیشگیری از نقض قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی چیست؟ و از طریق چه ابزارها و مکانیسم‌هایی اقدام می‌کند و همچنین این پرسش که از بین عوامل مطرح در علل وقوع جرایم و تخلفات رانندگی کدام عامل مهم‌تر است و مهم‌ترین نهادها در پیشگیری از جرایم و تخلفات رانندگی کدام‌اند؟
مولفان این اثر جناب دکتر کرم جانی پور و آقای مختار معروفی دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی با قلمی شیوا پاسخی در خور این پرسش ها در نوشتار پیشرو ارائه نموده‌اند.
