قواعد فقه استدلالی جامع

موضوع علم آن است که از عوارض ذاتی آن بحث می‌کند. شناخت موضوع هر علم از این رو لازم است که تمایز و جدایی علوم نسبت به یکدیگر از نظر اکثر دانشمندان به جدایی موضوعات آنها بستگی دارد نه غایت و غرض آن. چرا که غرض و داعی، از اموری است که متفرع بر ذات و متأخر از آن است. از طرف دیگر علوم اکتشافی هستند یعنی موضوعاتی موجود و ممتاز در واقع هستند و احکامی مخصوص دارند. از این جهت دانشمندان به موضوعی ممتاز توجه می‌کنند و متدرجاً احکام مخصوص به آن را کشف و در یک محل ثبت و ضبط می‌کنند.

البته به نظر راقم، این مقوله کلی، مانع از این نیست که در علمی، غرض، موضوعیت پیدا کند به نحوی که غرض واحد، جامع موضوعات مختلفی باشد و این در علوم ابزاری (طریقی) مثل منطق برای فلسفه و اصول فقه برای فقه قابل تصور است