برگزیده ی متون و نگارش فارسی

کتاب برگزیده ی متون و نگارش فارسی

خدای منان را سپاس می­گوییم که به ما توفیق داد مجموعه ­ای موجز و متناسب با نیازها و احساس و عواطف نسل جوان و دانشجویان این مرز و بوم فراهم آوریم. بی تردید زبان و ادبیات فارسی یکی از غنی­ترین زبان ها در ادبیات جهان است. فرهنگ دیرین و کهن­سال ایران زمین، معارف بلند آسمانی، عرفان برخاسته از جان و دل عاشقان حق و الهامات و ابداعات لطیف صاحبان ذوق، ادبیات ما را به گوهرهای گرانبهایی آراسته است که توانسته خواسته­ ها، نیازها، دردها، عواطف و احساسات همگان را بیان نماید و لحظات خوش و پرباری برای عموم فراهم آورد.

مسلم است که نسل جوان ما تمایل کمتری به ادبیات و زبان فاخر خود نشان می­دهند. به راستی باید اعتراف نمود که این کم تمایلی نه به خاطر عدم جاذبة ادبیات ماست، که نتیجة گزینش ­هایی بوده که از ذوق کمتر مایه گرفته است. لذا برای اینکه تا حدودی پیوند میان جوانان و ادبیات گران­سنگ آنان برقرار گردد، برآن شدیم مجموعه ­ای نسبتاً موجز و متناسب با ذوق آنها فراهم آوریم.

قابل ذکر است که در تنظیم متون مختلف اعم از نظم و نثر، حتی ­الامکان سعی کرده­ ایم نمونه­ ها را بر مبنای سبک­های مختلف نظم و نثر فارسی طبقه ­بندی کنیم، تا هم ناظر به ترتیب و توالی تاریخی باشد و هم سیر تحول و دگرگونی نظم و نثر فارسی و تحولات زبانی را نشان دهد. البته رعایت حال مخاطب و تناسب محتوابب مطالب نیز مورد نظر بوده؛ چنانکه گاهی اوقات کم و بیش این ترتیب تاریخی دقیقاً رعایت نشده است.

در بخش دوم کتاب به زبان و نگارش پرداخته ­ایم و آنچه از قواعد زبان، شیوة املای فارسی، قواعد سجاوندی و ویرایش، انواع نوشته، آرایه ­های ادبی و مکتب ­های ادبی جهان برای آموزش نگارش صحیح دانشجویان لازم بوده است، به اختصار آورده­ایم

فصل اول: سبک خراسانی

این سبک در آغاز نیمة دوم قرن سوم هجری تولد یافت و تا اواسط قرن ششم ادامه داشت. از آنجا که نخستین آثار نظم و نثر زبان جدید فارسی بعد از اسلام در ناحیة خراسان بزرگ پیدا شد، به سبک این آثار «خراسانی» گفته ­اند. مهمترین ادوار این سبک، سامانی، غزنوی و سلجوقی است. اشعار این سبک بیشتر قصیده و از لحاظ لفظ ساده و روان و عاری از ترکیبات دشوار و درصد واژگان عربی در آن اندک است. اندیشة جاری در سبک خراسانی مبتنی بر نشاط و شادی است. همچنین جنبه ­های عقلانی برجنبه ­های احساسی و عاطفی غلبه دارد و مشتمل بر روح حماسی است. مضامین بیشتر آثار این سبک را وصف طبیعت، مدیحه، شرح فتوحات پادشاهان و گاه پند و اندرز تشکیل می­دهد.

در حوزة سبک خراسانی دو دورة نثر دیده می­شود: الف- نثر دورة سامانی: در این دوره با ویژگی‌هایی چون، ایجاز و اختصار، عدم توجه به سجع و موازنه، کاربرد لغات فارسی کهنه، افزایش جمع فارسی و غلبة آن بر جمع عربی و همچنین تکرار لفظ، جمله، اسم و فعل به جهت ضرورت معنا روبه­رو هستیم. روی هم رفته نثر دورة اول ساده و روان است. ب- نثر دورة غزنوی و سلجوقی: در این دوره از سبک خراسانی، نثر از ویژگی­ هایی چون اطناب و تمثل به آیات و روایات، تقلید از نثر عربی، حذف افعال به قرینه و استعمال لغات عربی و... برخوردار است.

از شعرا و نویسندگان معروف این دوره می­توان رودکی، فرخی سیستانی، فردوسی، عنصری، منوچهری، ناصرخسرو، بیهقی، بلعمی، غزالی، عنصر­المعالی و خواجه نظام الملک را نام برد.

شیخ ­الاسلام عبدالله بن محمد انصاری هروی در سال 396 متولد شد. وی از محدثان و صوفیان و شاعران ایران در قرن پنجم است. آثار او عبارتند از: مناجات نامه به نثر مسجّع، که معروف­ترین نوشتة اوست، رسالة دل و جان به نثر مسجّع، رسالة واردات، کنزالسالکین که رساله­ ای است به نظم و نثر، قلندرنامه، محبت نامه

فهرست مطالب :

............. بخش اول: برگزیدة متون فارسی . 9
..................... فصل اول: سبک خراسانی . 11
................................ .................. مناجات . . 21
................................ .......... دوستی خدای . . 21
................................ ........ چه غم داری؟ . 21
................................ ....................... پیری . . 21
............................. در آیینِ دوست گرفتن . 21
................................ .... فضل امیرالمؤمنین . 21
............................ دادرَسی پادشاهان عجم . 21
.................. گفتار اندر فراهم آوردن کتاب . 21
................................ ... اندرزهای فردوسی . 21
................................ ................ شرح سفر . . 12
................................ ................ گواهی دل . . 12
................................ .................. ای برادر! . . 11
................................ .................... بیداری . . 11
................................ ................ بار دانش . . 11
................................ ............ چند دو بیتی . . 11
................................ ............ علاج خشم . . 11
................................ ........... لقمان حکیم . . 11
................................ ............ حصار نای . . 12
................................ ............. چند رباعی . . 11
......................... فصل دوم: سبک عراقی . 33
................................ ........................ اعتبار . . 11
................................ ..... مجادلة ابله با شتر . 13
................................ ............ ایوان مداین . . 11
................................ .......... جمعیت خاطر . . 11
................................ .............. راز سروری . . 11
................................ ...... آزادگی ابوسعید . 11
................................ ............ تلخ و شیرین . . 12
................................ ............ ثمرة تواضع . . 12
................................ .......... برکات صدقه . . 12
........................ صفت خزان و وفات لیلی . 11
................................ ......... در آفرینش آدم . . 13
................................ ......... روز وداع یاران . . 11
................................ ............ یار هم نفس . . 11
................................ .. حکایاتی از گلستان . 11
............................. در باب عدل و تدبیر . 31
................... حکایت زاغ و گرگ و شگال . 31
................... ذکر ابن محمّد، جعفرالصّادق . 33
................................ ............ ذکر ابوحنیفه . . 31
................................ حکایت شیخ صنعان . 31
................................ ..... آداب سخن گفتن . 12
............................ من مست و تو دیوانه . 11
6 برگزیده ی متون و نگارش فارسی
......................... افتادن شغال در خم رنگ . 11
......................... داستان نیک مرد با هدهد . 13
.... جنگ چنگیزخان با سلطان جلالالدین . 11
................................ ........ مسلمانی حافظ . 11
................................ ............. پرتو حسن . . 11
................................ .................... حکایت . . 12
................................ .................... نام او . . 12
................................ .................... حکایت . . 12
................................ ............ گربه یا شتر . . 11
.... فصل سوم: سبک هندی )اصفهانی( . 33
................................ ................. تک بیتیها . . 11
................................ ...................... غزل . . 13
................................ ............. مزرع بی بر . . 13
................................ .................... حکمت . . 11
................................ ................ ترکیب بند . . 11
................................ .............. سوز سینه . . 11
................ فصل چهارم: بازگشت ادبی . 39
................................ .............. ترجیع بند . . 12
................................ ........ مرنجان دلم را . 11
................................ ......... دل سودازدگان . . 11
فصل پنجم: ادبیات عصر بیداری یا دورة
............................. مشروطه و عصر نیما . 58
..................... عصر نیما یا دورة نوگرایی . 11
................................ ................ مرغ زیرک . . 11
................................ .................... زنده باد . . 11
................................ ... همه هست آرزویم . 11
......................... یاد آر ز شمع مرده یاد آر . 12
................................ ................. بوالفضول . . 12
................................ .................... عقاب . . 11
................................ .............. مرغ سحر . . 11
................................ ................. دماوند . . 222
................................ ...... غباری در بیابان . 221
................................ ................. کارون . . 221
................................ ...... ترانه های خیّام . 223
................................ ...... چشم شیشه ای . 222
................................ ......... آخر شاهنامه . . 221
................................ .............. وای بر من . . 221
................................ .............. آن روزها . . 221
................................ .. فارسی شکر است . 212
................................ .................. نشانی . . 211
................................ ....... در راه زندگی . 211
................................ ...... کودک و خزان . 211
................................ .......... 211. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » با چشم ها «
....................... 211. . . . . . . . . . . . » آهوی کوهی « هزارة دوم
................................ ....... شب زنده داری . 213
................................ ........... مناجات . . 211
................................ .............. مرگ دیگر . . 211
................................ ........ سحر خیزان . 212
................................ ..................... باران . . 212
فهرست مطالب 7
................................ .................. کوچه . . 211
...................... خنجرها، بوسه ها، پیمان ها . 211
................................ ................ تا چند . . 231
................................ ................. منادی . . 231
................................ ........... شراب نور . . 233
................................ ............. دردوارهها . . 233
................................ ................ جان آگاه . . 231
....... بخش دوم: زبان و نگارش فارسی . 189
........................ فصل اول: دستور زبان . 161
................................ ...... واحدهای زبان . 212
................................ ......... واج چیست؟ . . 212
................................ ....... تکواژ چیست؟ . 211
................................ ......... واژه چیست؟ . . 211
................................ ........ گروه چیست؟ . 211
................................ ....... جمله چیست؟ . 211
........................... جملة مستقل چیست؟ . 211
................................ جمله های استثنایی: . 213
................................ ............. گروه فعلی . . 211
................................ ..... ویژگی های فعل . 211
................................ .......... وجه اخباری . . 211
................................ ........... وجه التزامی . . 211
................................ .............. وجه امری . . 211
................................ .......... فعل وصفی . . 211
................................ ....... ساختمان فعل . 211
.................. ساختمان فعل های پیشوندی . 211
.................... تقسیمبندی فعل های مرکب . 212
................................ ............. فعل کمکی . . 212
.............................. تکواژ در گروه فعلی . 212
................................ ............ گروه اسمی . . 212
............................. ساختمان گروه اسمی . 212
................................ .......... اسم چیست؟ . . 211
................................ ....... ویژگیهای اسم: . 211
................................ - الف وابسته پذیری . 211
........................... وابسته های پیشین اسم . 211
............................. وابسته های پسین اسم . 211
............................... - نشانه نکره: . 211 » ی« 2
................................ -1 نشانه های جمع: . 211
................................ ........... جمع مکسر: . . 213
................................ .......... -1 مضافالیه: . . 213
................................ ..... -3 صفت بیانی: . 211
.................... وابسته های وابسته های اسم . 211
................................ ............ ب: شمار . . 211
.................. پ: معرفه، نکره ، اسم جنس . 211
................................ .... ت: عام و خاص . 211
................................ ............. ث: ساخت . . 212
................................ .................. ضمیر . . 212
................................ ............. گروه قیدی . . 211
.............................. ساختمان گروه قیدی . 211
................................ ................. نقش نما . . 211
................................ ........... جملة مرکب . . 213
9 برگزیده ی متون و نگارش فارسی
........... فصل دوم : شیوة املای فارسی . 153
............................. فصل سوم: ویرایش . 191
................................ ........... ویرایش فنی . . 212
..................... ویرایش زبانی و ساختاری . 211
.. ویرایش تخصصی یا علمی یا محتوایی . 211
................................ نشانه های ویرایشی . 213
............................... نشانه های اختصاری . 211
................................ ........... نشانه گذاری . . 211
.................... فصل چهارم: انواع نوشته . 101
................................ .................. گزارش . . 122
............................ مراحل گزارشنویسی . 122
................................ ................... مقاله . . 121
................................ .............. انواع مقاله . . 121
................................ .............. نامه نگاری . . 123
................................ ................ سفرنامه . . 121
................................ .................. داستان . . 121
................................ ........ عناصر داستان . 121
................. فصل پنجم: آرایه های ادبی . 111
.............................. الف( آرایه های لفظی . 122
............................... ب(آرایه های معنوی . 121
................................ ............... ج( بیان . . 123
................................ ................ -2 تشبیه . . 123
................................ ............. -1 استعاره . . 121
................................ ............... -1 مجاز . . 121
................................ ................. -1 کنایه . . 121
................................ ... فرق مجاز و کنایه . 121
.... فصل ششم: مکتب های ادبی جهان . 119
................................ ................... رئالیسم . . 112
................................ ..... رئالیسم جادویی . 111
............................ سمبولیسم/ نمادگرایی . 111
................................ ................. رمانتیسم . . 113
................................ .............. ناتورالیسم . . 111
................................ ............ سوررئالیسم . . 112
................................ ...... فهرست منابع . 133