نظام حقوقی حفاظت از محیط‌زیست در امور اکتشاف و بهره‌برداری از معادن / مولف حسین آسترکی
معدن در واقع همان ذخیره معدنی یا کانسار می‌باشد که مواد معدنی یا کانه را در دل خویش جای داده است.
ارزش اقتصادی معدن به کانی یا همان ماده معدنی است.معادن از نظر جغرافیایی در سرتاسر کشور پراکنده‌اند.
معادن در یک تقسیم بندی، معادن سطحی و معادن زیرزمینی را شامل می‌شوند و در تقسیم بندی دیگری شامل معادن فلزی و غیرفلزی می‌باشند.
معادن فلزی مانند معادن مس، آهن و طلا می‌باشند و معادن غیرفلزی مانند معادن زغال سنگ و ... می‌باشد.
اثرات معدنکاری هم بر روی محیط زیست انسانی و هم بر روی محیط زیست طبیعی تاثیر می‌گذارد.
در این تحقیق نظام حقوقی حفاظت از محیط زیست در امور اکتشاف و بهره برداری از معادن در ایران مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار می‌گیرد.
تمرکز بر روی رویکرد حقوقی و بحث تقنین و اجرای قوانین و نظارت و دادرسی قضایی می‌باشد.
در حفاظت از محیط زیست پیرامون معادن بایستی از یک سری اصول حقوق محیط زیست کمک و یاری گرفت. اصل حاکمیت، اصل منع استفاده زیان بار از سرزمین، اصل توسعه پایدار، اصل استفاده منصفانه، اصل احتیاط، اصل پیشگیری، اصل تساوی، اصل حسن هم جواری و اصل میراث مشترک بشریت همگی ضامن بهبود و پیشرفت و محافظت هر چه بیشتر از محیط زیست خصوصا امور مربوط به معادن می‌باشند.
معادن در شهرها و روستاها متولی عام آن وزارت صنعت ، معدن و تجارت می‌باشد و چنانچه معدنی در ملک خصوصی افراد قرار داشته باشد بهره بردار می‌بایست طبق قانون درصدی به مالک پرداخت نماید.
در مناطق ویژه اقتصادی مانند سایر مناطق ملی، امکان بهره برداری وجود دارد. در مناطق روستایی نیز تصدی امور بهره برداری دولتی است و همان متولی عام آن که وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌باشد که می‌تواند بهره برداری از معادن توسط بخش دولتی و یا بخش خصوصی صورت پذیرد.
در خصوص سابقه تحقیق در سال 1390 توسط بهنیا در ارتباط با استخراج بیش از حد از معادن و عدم توجه به توسعه پایدار تحقیقی صورت پذیرفته است و همچنین در سال 1391 نیز توسط مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ارتباط با تناقضات قانونی محیط زیستی در بخش معدن پژوهش‌هایی انجام گرفته است.
در خصوص ضرورت انجام تحقیق دغدغه اصلی که همان خلا مباحث حقوقی در برخی از ابعاد کشف و بهره برداری می‌باشد، به چشم می‌خورد که علاوه بر آن در بخش نظارت نیز این خلا قوانین به خاطر اینکه طرحهای توسعه ای مبتنی بر قواعد موجود است، مشهودتر است.
لذا هم در وزارت صنعت، معدن و تجارت و هم در سازمان حفاظت محیط زیست در امور اکتشاف و بهره برداری از معادن با چالش‌های اساسی مواجه هستیم که با مطرح کردن این امر مهم می‌بایست آسیب شناسی و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار بگیرد.
همانطوریکه در ابتدای بحث اشاره شد از میان مراحل مختلف فعالیتهای معدنی، اکتشاف کمترین تاثیر زیست محیطی را به همراه دارد و این اثرات را با مدیریت صحیح میتوان به حداقل رساند
فهرست مطالب
مقدمه.. 15
فصل اول: ملاحظات زیست محیطی و نظام حقوقی مربوط به فعالیتهای اکتشافی معدن.. 23
گفتار اول- آثار زیست محیطی عملیات اکتشاف... 25
مبحث اول- معرفی و آشنایی با عملیات اکتشافی معدن و تاثیرات زیست محیطی ناشی از آن25
بند اول- نقشه برداری و بررسی‌های زمین شناسی 25
بند دوم- نمونه برداری ژئواکتشافی... 26
بند سوم- بررسی‌های ژئوفیزیکی... 26
بند چهارم- آتشباری... 27
بند پنجم- احداث راه های دسترسی و جاده 27
بند ششم- عملیات حفاری... 28
بند هفتم- حفر ترانشه.. 29
بند هشتم- ایمن سازی حفریات اکتشافی... 29
گفتار دوم- توصیه‌های زیست محیطی در فعالیتهای اکتشافی معدن.. 30
مبحث دوم- نحوه مدیریت صحیح در فعالیتهای اکتشافی معدن با تاکید بر محیط زیست 31
بند اول- حفاظت از خاک..... 31
بند دوم- حفاظت حیات وحش و زیستگاه ها 32
بند سوم- حفاظت منابع آب.... 33
بند چهارم- صدا 33
بند پنجم- گرد و غبار. 34
بند ششم- جاده های دسترسی... 34
بند هفتم- پسماند و مواد زاید کارگاهی... 35
بند هشتم- سوخت، روغن‌های روان ساز و مواد خطرناک 35
بند نهم- جلوگیری از آتش سوزی... 36
گفتار سوم- نظام حقوقی حاکم بر محیط زیست در فعالیتهای معدنی... 36
مبحث سوم- معرفی و تجزیه و تحلیل قوانین و مقررات عام زیست محیطی مربوط به فعالیتهای معدنی36
بند اول- قانون معادن... 37
بند دوم- قوانین برنامه ای پنج ساله توسعه جمهوری اسلامی ایران 43
بند سوم- قانون اصلاح قانون معادن... 47
بند چهارم- قانون نظام مهندسی معدن... 53
گفتار چهارم- قوانین و مقررات زیست محیطی مربوط به اکتشاف معدن.. 56
مبحث چهارم- معرفی و تجزیه و تحلیل قوانین و مقررات خاص زیست محیطی مرتبط با فعالیت های اکتشافی در معدن 56
بند اول- قانون معادن مرتبط با فعالیتهای اکتشافی 56
بند دوم- قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست 66
گفتار پنجم- آئین نامه‌ها و دستورالعمل‌های زیست محیطی مربوط به اکتشاف معدن.. 69
مبحث پنجم- معرفی و تجزیه و تحلیل آئین نامه ها، برنامه‌های جامع و ضوابط زیست محیطی مرتبط با فعالیتهای اکتشافی در معدن 69
بند اول- آئین نامه اجرایی قانون معادن در فعالیتهای اکتشافی 70
بند دوم- آئین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست 72
بند سوم- برنامه جامع مدیریت ایمنی معادن در فعالیتهای اکتشافی 76
فصل دوم: ملاحظات زیست محیطی و نظام حقوقی مربوط به فعالیتهای استخراجی معدن... 79
گفتار اول- طبقه بندی انواع آلاینده‌های ناشی از فعالیتهای استخراجی معدن.. 80
مبحث اول- سنجش و کنترل آلودگی هوا، آب، خاک و صوت در فعالیتهای استخراجی معدن 80
بند اول- آلودگی هوا و حدود مجاز آن... 81
بند دوم- آلودگی آب و حدود مجاز آن... 83
بند سوم- آلودگی خاک و حدود مجاز آن... 85
بند چهارم- آلودگی صوت و حدود مجاز آن 86
گفتار دوم- عوارض زیست محیطی فعالیتهای استخراج معدن و نحوه کنترل آنها. 89
مبحث دوم- شیوه‌های کنترل تهدیدهای زیست محیطی در فعالیتهای استخراجی معدن 89
بند اول- حفاری... 89
بند دوم- آتشباری... 94
بند سوم- بارگیری... 95
بند چهارم- باربری... 97
بند پنجم- انباشتگاه باطله و کنترل آن... 99
گفتار سوم- عوارض، اثرات و مشکلات زیست محیطی روش‌های استخراج معادن.. 102
مبحث سوم- تأثیرات روش‌های استخراج معادن بر روی محیط زیست 102
بند اول- معادن سطحی... 102
بند دوم- معادن زیرزمینی... 105
بند سوم- تأثیر زیست محیطی مواد معدنی... 107
گفتار چهارم- قوانین و مقررات زیست محیطی مربوط به استخراج معدن.. 114
مبحث چهارم- معرفی و تجزیه و تحلیل قوانین و مقررات خاص زیست محیطی مرتبط با فعالیت های استخراجی در معدن 114
بند اول- قانون معادن مرتبط با فعالیتهای استخراجی معدن 114
بند دوم- قانون مدیریت پسماندها 116
گفتار پنجم- آئین نامه‌ها و دستورالعمل‌های زیست محیطی مربوط به استخراج معدن 120
مبحث پنجم- معرفی و تجزیه و تحلیل آئین نامه ها، دستورالعمل‌ها و ضوابط زیست محیطی مرتبط با فعالیتهای استخراجی در معدن 120
بند اول- آئین نامه اجرایی قانون معادن در فعالیتهای استخراجی 121
بند دوم- آئین نامه تهویه معدن... 123
بند سوم- آیین نامه ایمنی در معادن... 127
بند چهارم- برنامه جامع مدیریت محیط زیست معادن 134
بحث و جمع بندی... 137
نتیجه گیری... 144
پیشنهادات... 149
فهرست منابع فارسی... 151
فهرست مقاله‌ها و برنامه ها. 152
فهرست قوانین، مقررات و آئین نامه ها. 153
فهرست منابع انگلیسی... 155
|
