راهنمای نگارش حقوقی (دعاوی راجع به خانواده)

کتاب راهنمای نگارش حقوقی (دعاوی راجع به خانواده)

شرح مختصر در ادله اثبات دعوا

ادله جمع دلیل و دلیل به معناى راهنما است. دلیل نشانه‏اى است که ما را در اثبات دعوا یا رد یک دعوا یارى مى‏کند. دلیل با «علت» فرق دارد. علت سبب به وجود آمدن چیزى است مانند آتش که علت به‏وجود آمدن دود است. اگر ما به همین مثال توجه کنیم در واقع دود دلیلى است که ما را به وجود آتش راهنمایى مى‏کند و ما با دیدن دود پى مى‏بریم که آتشى وجود دارد. ماده 194 قانون آیین دادرسى مدنى دلیل را چنین تعریف کرده است:

«دلیل عبارت از امرى است که اصحاب دعوا براى اثبات یا دفاع از دعوا به آن استناد مى‏نمایند.»

دلیل دو نوع است: دلیل حکمى و دلیل موضوعى.

الف) دلیل حکمى: دلیل حکمى دلیلى است که ما را در یافتن احکام و استنباط از قوانین یارى مى‏کند، مانند کتاب و سنت که ما با آنها احکام شرع را استنباط مى‏کنیم و یا مقررات قانون که ما با آنها به احکام قانون پى مى‏بریم. ولى اصولاً، هیچ حکمى متکفّل اثبات موضوع خود نیست، مثلاً اگر با مراجعه به قانون متوجه شدیم که شرب خمر مجازات شلاق دارد، با دانستن این حکم نمى‏توان ثابت کرد که کسى مرتکب شرب خمر شده یا مایعى که در لیوان ریخته شده شراب است یا خیر بلکه این موضوع باید از طریق دلایل دیگر کشف شود.

ب) دلیل موضوعى: دلیل موضوعى دلیلى است که با آن موضوعات کشف مى‏شوند. به‏طور مثال، وقتى‏که حادثه‏اى رخ مى‏دهد و خسارتى به بار مى‏آید، ما به دو نوع دلیل نیاز داریم؛ یعنى اول باید کشف کنیم که علت حادثه چیست و مقدار خساراتى که از آن به وجود آمده، چقدر است؟ و براى رسیدن به این هدف به دلایل موضوعى نیاز داریم یعنى؛ دلایلى که موضوع را براى ما روشن کند. بعد از روشن شدن موضوع، نیاز به این داریم که بدانیم در چنین مواردى حکم قانون چیست و مثلاً به استناد قاعده لاضرر، مقصر حادثه را به جبران خسارت محکوم مى‏کنیم.