تروریسم سایبری در حقوق ایران و بین‌الملل

کتاب تروریسم سایبری در حقوق ایران و بین‌الملل/مؤلف محمدرضا روزبهانی

اقدامات تروریستی یکی از تهدیدات امنیتی است که همواره ملت‌ها و دولت‌ها را آزار داده، است که عمدتاً با پیامدهای بسیار زیانباری همراه بوده است. بدیهی است «زیرساخت‌های حیاتی» از بهترین اهداف محسوب می‎شوند که با توجه به الکترونیکی شدن آنها، نه تنها ارتکاب اقدامات تروریستی آسان‎تر شده، بلکه لطمات وارد شده بسیار سهمگین هستند.  البته ماهیت «چند رسانه‎ای» فضای سایبر، به تروریست‌ها امکان بهره‎برداری‌های سوء دیگری را هم داده است.

امروزه تروریسم سایبری به یکی از چالش‌های عمده‌ی نظام‌های حقوقی به خصوص نظام های کیفری تبدیل شده است. بزه تروریسم دیگر از رویکردهای سنتی خود رنگ باخته و به سوی فناوری‌های نوین روی آورده است. در میان اکثر نظام‌های حقوقی جهان، به جرم انگاری تروریسم سایبری صریح و اختصاصی پرداخته نشده و مهم‌تر از آن به حمایت از بزه‌دیدگان تروریسم سایبری که به دنبال بزه‌دیدگی متحمل خسارت‌های جبران ناپذیر می‌شوند، توجهی نشده است. در این میان آن چه در وهله‌ی اول ضروری به نظر می‌رسد، پیشگیری از وقوع تروریسم سایبری به منظور حمایت از بزه‌دیدگان آن است.

در میان انواع پیشگیری، پیشگیری وضعی مناسب‌ترین راهکار برای مقابله با این بزه است که در این نوشتار سعی می‌شود با استفاده از راهکارهای این پیشگیری به حمایت از بزه‌دیدگان آن بپردازیم. بنابراین در این نوشتار به پیشگیری وضعی از بزه تروریسم سایبری با توجه به آماج مورد حمله پرداخته می‌شود. ونیز بر آن است که با تبیین اجمالی مفهوم عام تروریسم سایبر به عنوان یک پدیده‌ی مجرمانه، راهکارهای حقوقی مقابله با آن و وضعیت کشورها را بررسی نماید.

با رشد سریع و درعینِ‌حال نامتوازن ساختار فضای سایبری، این بستر به یکی از نقاط بالقوه آسیب‌پذیر و خطرناک در جهان بدل شده است که ضرورت توجه و رسیدگی سریع، نظام‌مند، معقول و هدفمند به‌منظور مصون‌سازی این بستر از تهدیدات موجود و پدیده نوظهور سایبر تروریسم را در فضای بین‌المللی می‌طلبد. با بررسی منابع موجود، مقالات، کتاب‌ها، نتایج و دستاوردهای طرح‌های تحقیقاتی در حوزه فضای سایبری، تروریسم بین‌المللی و سایبر تروریسم به روش غیرآزمایشی، مقایسه‌ای و کتابخانه‌ای، تهدیدات و مخاطرات سایبر تروریسم و نقش آن در برهم‌‌زدن امنیت بین‌الملل مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفت.

ویژگی‌های فضای سایبر از جمله بی‌حد ومرز بودن، سرعت خیره‌کننده مبادلات در محیط سایبر، و به تبع آن، سرعت ارتکاب جرایم سایبر، و امکان فرار بسیار سریع مرتکب، از صحنه جرم (‌مجازی)، ‌و امکان اختفاء ‌و یا حتی امحاء آثار و دلایل جرم، ابزار و تجهیزات قابل دسترس، ارزان بودن، دسترسی سریع و عدم نظارت کافی در این فضا، باعث شده که بزهکاران از دنیای فیزیکی روی برگردانده و به دلایل مختلف از جمله شکست آن‌ها در اقدام به عمل مجرمانه در دنیای فیزیکی، عدم اعتماد به نفس در دنیای واقعی و دیگر عواملی که ممکن است ریشه در مباحث روانشناسی داشته باشد، به فضای سایبر کشیده شوند. آن دسته از تهدیدکنندگانی که در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته‌اند، تروریست‌هایی هستند که صرف نظر از ماهیت و اهداف اقداماتشان، نتایج زیان‌باری به جای می‌گذارند. با این که حوزه‌ی ارتکاب اعمال تروریسم سایبری با تروریسم سنتی متفاوت است و از شیوه‌های نوینی برای ارتکاب اقدامات تروریستی استفاده می‌شود، اما در بسیاری از اصول اولیه تشکیل دهنده‌ی بزه‌های تروریستی از قبیل انگیزه‌های ارتکاب مشابه می‌باشند.

و ...

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: کلیات و مفاهیم.. 13

قسمت اول: کلیات.. 13

قسمت دوم: مفاهیم.. 17

بررسی معنای لغوی و اصطلاحی تروریسم   17

مبحث اول: مفهوم ترور.. 17

تروریسم در لغت و اصطلاح.. 17

مفهوم تروریسم.. 22

مبحث دوم: تعریف تروریسم در حقوق ایران.. 22

مبحث سوم: تعریف تروریسم در حقوق داخلی دیگر کشورها   23

تعریف تروریسم در حقوق آلمان.. 23

تعریف تروریسم در حقوق انگلستان.. 24

تعریف تروریسم در حقوق فرانسه.. 24

تعریف تروریسم در حقوق آمریکا.. 25

مبحث چهارم: تعریف تروریسم در اسناد بین‌المللی   25

تعریف «تروریسم بین‌المللی».. 25

مبحث پنجم: تعریف تروریسم در اسناد سازمان ملل   26

مبحث ششم: تعریف تروریسم در کنوانسیون مبارزه با بمب‌گذاری تروریستی   27

مبحث هفتم: تعریف تروریسم درکنوانسیون بین‌المللی سرکوب حمایت مالی از تروریسم   27

قید «غیر نظامیان» در تعریف تروریسم.. 28

شروع به جرم، شرکت، معاونت، رهبری و یا دستور به ارتکاب جرایم یاد شده   28

مبحث هشتم: تعریف تروریسم در دیگر اسناد بین‌المللی   28

مبحث نهم: تعریف تروریسم در اسناد اتحادیه اروپا   29

مبحث دهم: تعریف تروریسم در اسناد سازمان کنفرانس اسلامی   29

مبحث یازدهم: تعریف نهایی از تروریسم.. 30

فصل سوم: گونه‌ها، مصادیق و اشکال تروریسم.. 31

مبحث اول: تقسیم‌بندی تروریسم   31

مبحث دوم: تروریسم به اعتبار فاعل   32

تروریسم فردی و خودانگیخته.. 32

مبحث سوم: تروریسم گروهی یا سازمان یافته   33

مبحث چهارم: تروریسم دولتی و ویژگی‌های آن   34

مبحث پنجم: تروریسم نژادی   37

مبحث ششم: تروریسم به اعتبار هدف   37

مبحث هفتم: تروریسم سیاسی   37

مبحث هشتم: تروریسم غیر سیاسی   38

مبحث نهم: مصادیق و اشکال تروریسم در حقوق بین‌الملل و حقوق داخلی   39

مبحث دهم: جرائم تروریستی متعارف (سنتی)   40

مبحث یازدهم: جرائم علیه امنیت پرواز یا تروریسم هوایی   40

مبحث دوازدهم: گروگانگیری   42

مبحث سیزدهم: سوء‌قصد به حیات و امنیت اشخاص   43

مبحث چهاردهم: جرائم علیه امنیت عبور و مرور دریایی یا تروریسم دریایی   44

مبحث شانزدهم: تهدید سلاح‌های کشتار جمعی   46

مبحث هفدهم: تروریسم هسته‌ای   47

مبحث هجدهم: بیوتروریسم   49

مبحث نوزدهم: تروریسم شیمیایی   50

مبحث بیستم: تروریسم اطلاعاتی ـ سایبری   51

فصل چهارم: تروریسم سایبری.. 55

مبحث اول: بررسی ابعاد مفهومی تحریم اقتصادی   55

مبحث دوم: بررسی ترور و تروریسم سایبری در ایران   59

تاریخچه حملات اینترنتی.. 60

ایران و تروریسم مجازی.. 61

مانورهای ایرانی و ارتش 17 هزار نفری هکرهای آمریکایی   63

تروریسم سایبری و حقوق امنیت بین‌المللی جدید.. 63

مبحث سوم: مروری بر حملات سایبری علیه ایران   66

مبحث چهارم: سایبر تروریسم.. 67

مبحث پنجم: دلایل سایبر تروریسم   67

مبحث ششم: گاوس و سیستم بانکی   68

شعله آتش در تجهیزات نفتی.. 68

مبحث هفتم: Madi 69

مبحث هشتم: مینی‌فلیم.. 70

مبحث نهم: نای: عناصر غیر دولتی بازیگران اصلی جنگ‌های سایبری   71

مبحث دهم: جنگ بدون خونریزی   71

مبحث یازدهم: تفاوت جنگ طبیعی با جنگ سایبری چیست؟   73

مبحث دوازدهم: پیشگیری وضعی از تروریسم سایبری   78

مبحث سیزدهم: افزایش زحمات ارتکاب جرم   78

مبحث چهاردهم: تکنیک‌های سخت‌تر کردن هدف   79

مبحث پانزدهم: تکنیک‌های کنترل کننده یا محدود کنندۀ دسترسی   80

مبحث شانزدهم: تکنیک‌های کنترل‌کننده ورودی‌ها و دسترسی به اهداف در اماکن   80

مبحث هفدهم: کنترل و محدود کردن دسترسی به ابزارهای تسهیل‌کننده جرم   82

مبحث هجدهم: منحرف نمودن جهت ارتکاب اعمال مجرمانه   84

مبحث نوزدهم: افزایش خطرات قابل پیش‌بینی ارتکاب جرم   84

مبحث بیستم: تحت نظر قرار دادن ورودی و خروجی‌های اماکن عمومی   84

مبحث بیست و یکم: تدابیر نظارتی   85

کاهش گمنامی.. 85

نظارت غیر رسمی.. 86

کاهش سود و منافع حاصل از ارتکاب جرم.. 86

تقویت محافظت از آماج جرم.. 86

به‌کارگیری تجهیزات کمکی و دوگانه در محل.. 87

تخصیص مکان‌های امن برای تأسیسات.. 87

جایگزینی کابل‌های سیمی به ارتباطات بی‌سیم.. 87

پیش‌بینی منابع تغذیه متعدد.. 87

تمهید راهکارهایی به منظور مقابله با عوامل محیطی   88

کاهش یا حذف منافع قابل پیش‌بینی از جرم.. 88

کاهش جذابیت امکانات جرم.. 89

کاهش عوامل محرک در ارتکاب جرم.. 89

از بین بردن معاذیر  توجیه کننده برای عقلانی جلوه دادن جرم   90

فصل پنجم: حملات سایبری از منظر حقوق بین‌الملل.. 91

مبحث اول: ویژگی‌های حقوقی تروریسم سایبری   91

مبحث دوم: تقسیم‌بندی اعمال تروریستی   91

مبحث سوم: ابزارهای سایبر تروریسم   92

مبحث چهارم: راهکارهای مقابله با تروریسم سایبری   92

مبحث پنجم: سایبر تروریسم   93

مبحث ششم: نبرد سایبری و توسل به زور؛ حق دفاع از خود   96

مبحث هفتم: بخش اول: تاریخچه   98

مبحث هشتم: بخش دوم: بحث اصلی   101

الف: نبرد سایبری، حقوق معاهدات و عرف‌های بین‌المللی   101

ب: نبرد سایبری، حقوق بین‌الملل و توسل به زور.. 102

ج: نبرد سایبری و استثناء دفاع از خود.. 105

مبحث نهم: بخش سوم: تحلیل و بررسی   108

مبحث دهم: حملۀ سایبری استاکس‌نت به مثابه توسل به زور در حقوق بین‌الملل   109

مبحث یازدهم: از جنگ هسته‌ای تا جنگ اینترنتی:   113

مبحث دوازدهم: تعریف جنگ اطلاعاتی و تهدید به حملات الکترونیکی   115

حمله سایبری به استونی.. 116

مبحث سیزدهم: مشابهت سازی واکنش‌های زمان صلح با حمله سایبری در حقوق بین‌الملل   116

الف. قیاس با جنگ هسته‌ای.. 117

ب. قیاس با حقوق فضا و نظام معاهده‌ای قطب جنوب   118

مبحث چهاردهم: تحریک به نسل کشی از طریق سایبری   119

پی‌نوشت‌ها.. 121

نتیجه‌گیری.. 129

فهرست منابع و مأخذ.. 131

الف) منابع فارسی و عربی   131

ب) منابع لاتین.. 137