درس هایی از حقوق مدنی حقوق مدنی 3

کتاب حاضر حاصل سالها تدریس درس حقوق مدنی (3) در دانشگاه (از سال 1377 تاکنون) بوده که به اصرار دوستان و اظهار تمایل فراوان دانشجویان و همکاری صمیمانه جناب آقای کاظمی مدیر محترم «انتشارات کتاب آوا» به زیور طبع آراسته شده است. پرواضح است بیان تمامی احکام و قواعد عمومی قراردادها با تمام جزئیات و فروعات آن که هم از حوصله این کتاب و هم از مطالعه دانشجویان دورة کارشناسی حقوق خارج می‌باشد، می‌تواند ترجمانی از دوره پنج جلدی قواعد عمومی قراردادها تألیف استاد فقیدمان مرحوم دکتر ناصر کاتوزیان باشدکه صد البته نوشتار حاضر تنها شرحه و لمعه‌ای است از آن هم مطالب وزین و فاخر، به همین جهت نمی‌تواند به دور از خطا و اشتباه باشد، لذا از کلیه اساتید فاضل، دانشجویان حقوق و سایر خوانندگان ارجمند تمنّا دارم هرگونه قصور و کوتاهی را بر من ببخشایند و نارسایی‌ها و انتقادات وارده را به اطلاع اینجانب برسانند تا در چاپ‌های بعدی مدنظر قرار گیرد و در صورت لزوم اصلاح شود.

در عین حال که تمام مطالب و موضوعات طبق سرفصل مصوب وزارت علوم بیان شود ولی به شیوه‌ای بازگو و تدریس شود که سهل و آسان بوده و فهم و یادگیری آن برای دانشجویان ممتنع نباشد و به آسانی آنچه را که باید و شاید یک دانشجوی حقوق از درس حقوق مدنی (3) باید بیاموزد، فراگیرد و پس از فراغت از تحصیل در باب قواعد عمومی قراردادها و معاملات کمبود و نقصی در اندوخته‌ها و آموزه‌های علمی خود نداشته باشند

 

فهرست مطالب

 

 فصل اول: کلیات... 13

مبحث اول- تعهد و مفهوم آن.. 13

مبحث دوم- اسباب ایجاد تعهد. 22

مبحث سوم- مفهوم عقد. 27

مبحث چهارم- اقسام عقد. 29

1- عقد ‌لازم: 29

2- عقد جایز: 30

3- عقد خیاری: 31

4- عقد منّجز- معلق: 34

5- عقود معین و نامعین: 37

6- عقود معوض و مجانی (غیر معوض) 39

7- عقود تملیکی و عهدی.. 40

8- عقد رضایی: 41

9- عقد تشریفاتی: 42

10- عقد عینی: 42

11- عقد جمعی و فردی: 43

فصل دوم: انعقاد و اعتبار عقد. 47

مبحث اول- تراضی (رضا و قصد طرفین) 51

* مقدمات تراضی: 51

1- وجود اراده. 51

2- اعلام و بیان اراده. 52

3- توافق اراده‌ها 54

* وعده عقد: 58

4- سلامت اراده‌ها 59

* عیوب اراده: 60

1- اشتباه. 61

الف) قلمرو اشتباه: 62

ب) ضمانت اجرای اشتباه. 64

2- اکراه: 69

الف) تعریف اکراه. 70

ب) عناصر اکراه. 70

ج) شرایط تأثیر اکراه: 72

د) ضمانت اجرای اکراه: 73

هـ) اثر اجازه مکرَه (اجازه مکرَه ناقل است یا کاشف؟) 74

مبحث دوم- اهلیت طرفین معامله. 75

* شرایط اهلیت تصرف: بلوغ، عقل، رشد. 76

1- بلوغ. 76

2- رشد. 77

3- عقل.. 84

* اختیار یا سمت... 88

* اقسام نمایندگی: 89

1- نمایندگی قراردادی: 89

2- نمایندگی قانونی: 90

3- نمایندگی قضایی: 90

مبحث سوم- موضوع معین مورد معامله. 94

الف) مال.. 94

1- مال باید مالیت داشته باشد. 94

2- مال در هنگام عقد وجود داشته باشد. 95

3- مال مورد معامله قابل انتقال باشد. 97

4- مورد معامله معلوم و معین باشد. 98

5- تسلیم مال مقدور باشد. 100

6- مال مورد معامله ملک مدیون باشد. 100

ب) مورد معامله انجام کار باشد. 101

1- انجام تعهد مقدور باشد. 101

2- انجام تعهد مشروع باشد. 102

3- عمل باید دارای منفعت عقلایی باشد. 103

مبحث چهارم- مشروعیت جهت معامله. 104

* معامله به قصد فرار از ادای دین.. 105

فصل سوم: آثار عقد. 111

مبحث اول- آثار عقد در رابطه طرفین.. 111

مبحث دوم- آثار عقد نسبت به اشخاص ثالث... 115

1- تعهد به نفع شخص ثالث... 116

2- معاملات فضولی.. 118

3- عقود جمعی.. 123

فصل چهارم: اجرای عقد. 125

مبحث اول- اجرای اختیاری (وفای به عهد) 125

مبحث دوم- اجرای اجباری عقد. 137

1- اجرای عقود معوض- اصل همبستگی دو عوض متقابل.. 137

2- اجرای اجباری عقد (قواعد عمومی اجبار) 142

3- مسئولیت ناشی از عهدشکنی (مسئولیت قراردادی) 145

فصل پنجم: شروط ضمن‌العقد. 157

مبحث اول- مفهوم شرط.. 157

مبحث دوم- اقسام شروط ضمن عقد. 159

الف) اقسام شرط از جهت ضمانت اجرا: 159

اول) شروط باطل ولی غیر مبطل.. 159

دوم) شروط باطل و مبطل.. 160

ب) اقسام شرط از جهت نوع. 163

1- شرط صفت: 163

2- شرط فعل: 164

3- شرط نتیجه: 165

 

فصل ششم: انحلال عقد. 169

مبحث اول- انحلال ارادی.. 170

1- انحلال ارادی دو طرفه (تفاسخ) 170

2- انحلال ارادی یک طرفه (فسخ) 171

الف- ماهیت، مبنا و طبیعت خیار. 172

ب- اجرای خیار. 175

ج) آثار اجرای خیار: 177

د- اسقاط خیار. 178

مبحث دوم- انحلال قهری.. 181

الف) انفساخ ناشی از تراضی.. 182

ب) انفساخ ناشی از قانون.. 183

1- تلف قهری موضوع تملیک.... 183

2- مرگ و حجر یکی از طرفین در عقد جایز  188

فصل هفتم: سقوط تعهدات... 191

مبحث اول- ابراء و اعراض.... 192

مبحث دوم – تبدیل تعهد. 197

مبحث سوم- تهاتر. 206

مبحث چهارم- مالکیّت مافی‌الذمه. 217

مواد قانونی مربوط به حقوق مدنی (3) 221

الف) قانون مدنی.. 221

ب) قانون مسئولیت مدنی.. 233

ج) قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی.. 236

منابع و مآخذ. 243