حقوق مدنی 2 اموال و مالکیت

حقوق مدنی 2 اموال و مالکیت/ مولف دکتر غلامحسین افراس

مطابق سر فصل آموزشی تعریف شده حقوق اموال و مالکیت از جمله موضوعاتی می‌باشد که به عنوان واحد درسی جهت طی دوره کارشناسی برای دانشجویان محترم در نظر گرفته شده است؛ که در قانون مدنی نزدیک به 172 ماده را مقنن به این امر تحت عنوان جلد اول و کتاب اول در بیان اموال و مالکیت به طور کلی در شش باب از ماده 11تا ماده 182 اختصاص داده است.

طبیعی می‌باشد که با گذشت نزدیک به نه دهه از تصویب قانون مدنی بسیاری از قوانین تکمیلی در ارتباط با موضوعات مطرح شده در مواد مورد اشاره در قوانین دیگر به تصویب رسیده و به همین ترتیب آراء قضایی و نظریات حقوقی متفاوتی نیز از سوی حقوقدانان معظم ارائه شده است از آنجا که برخی تحولات از جمله حقوق مالکیت معنوی که خود هم اکنون به عنوان یک گرایش مجزا در حقوق مورد بررسی قرار می­گیرد که علیرغم اختصاص یک واحد اختیاری به آن معمولاً کمتر به آن پرداخته می­شود ولی به عنوان بخشی از انواع مالکیت محسوب است. در کتاب پیش رو که حاصل قریب به 15 سال تدریس در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر و دیگر دانشگاه­های این استان می‌باشد بر آن شدم تا کتابی در حد دوره کارشناسی و با این هدف که تا حدودی مواد قانونی مورد نیاز که در دیگر کتب حقوقی که در ارتباط با اموال و مالکیت به آنها پرداخته نشده یا کمتر پرداخته شده؛ کار متفاوت­تری را ارائه دهیم

تعریف مال

در لغت مال را دارایی، آنچه در ملک شخص باشد تعریف کرده‌اند. هر چیزی که وجود خارجی داشته را در عرف به آن شیء می­گویند ما به هر چیزی که دارای ارزش باشد یا نباشد شیء می‌گویم مثلاً به یک قطعه الماس شیء می­گویم و به سنگ ریزه یا هر چیزی دیگری نیز اشیاء می­گوییم که مقنن از همین اصطلاح در ماده 19 قانون مدنی استفاده کرده است. این در حالی می‌باشد که شیء اعم از مال است.

مال در اصطلاح حقوقی به هر چیزی که ارزش دادوستد را داشته باشد می­گویند و در لغت نیز به آن سرمایه و هر چیزی که در ملکیت شخص باشد گفته می­شود آنچه مسلم است این که حقوق صرفاً به اموال و حقوق وابسته به آن می­پردازد. اشیاء چنانچه در معنای خاص خود که اموال می­باشد به کار برود قابل پذیرش و مقبول می‌باشد.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات

1- اموال و حقوق مالی.. 16

1-1 تعریف مال. 16

1-2 تقسیم اموال. 18

1-2-1 اعیان و منافع. 18

 1-2-2 منافع مستوفات و منافع غیر مستوفات... 20     

1-2-3 مثلی و قیمی.. 21

1-2-4 مفروز و مشاع. 22

1-2-4-1 مراجع صالح برای تقسیم اموال مشاع. 25

1-2-5 اموال مصرفی و غیر مصرفی.. 26

1-2-6 اموالی که با ضمان شرعی مورد حمایت قانون گذار می‌باشد. 27

1-2-7 اموال مادی و غیر مادی.. 28

1-3 اموال منقول و غیرمنقول. 35

1-3-1 اموال غیر منقول. 35

1-3-1-1 اموال غیرمنقول ذاتی.. 36

1-3-1-2 اموال غیرمنقول عرضی.. 36

1-3-1-3 اموال غیرمنقول حکمی.. 37

1-3-1-4 اموال غیرمنقول تبعی.. 38

1-3-2 اموال منقول. 40

1-3-2-1 اموال منقول ذاتی.. 40

1-3-2-2 اموال منقول حکمی.. 40

1-3-2-3 اموال منقول تبعی.. 41

1-5-2 مباحات... 48

1-5-3 املاک مجهول المالک... 48

1-5-4 املاک خصوصی.. 50

1-5-4-1 مالکیت در اعیان و منافع. 50

1-5-4-1-1 مالکیت در اعیان. 50

فصل دوم: حقوق انتفاعی

2-1 حق انتفاع. 62

2-1-1  اوصاف عقود انتفاعی.. 65

2-2 عقود انتفاعی در معنای خاص.... 67

2-2-1 عمری.. 67

2-2-2 رقبی.. 69

2-2-3 سکنی.. 69

2-2-4 حبس موبد. 70

2-2-5 حبس مطلق.. 70

 2-3 شرایط عقد انتفاع. 71

2-3-1 حقوق  و تکالیف مالک... 71

2-3-2  حقوق و تکالیف منتفع. 72

2-3-3 پایان عقد انتفاع. 75

 2-4- عقد وقف... 75   

  2-4-1 واقف... 79

2-4-2 موقوفعلیه. 81

2-4-3 عین موقوفه. 85

    2-4-4 اداره عین موقوفه. 88

 2-4-5 تعیین ناظر. 92     

2-4-6 نکاتی در ارتباط با موقوفه. 94

2-4-6-1 تقسیم موقوفه. 94

2-4-6-2 اخذ به شفعه. 95

2-4-6-3 صرف منافع در امور خیریه. 95

2-4-6-4 فروش موقوفه. 96

      2-5 انتفاع از مباحات... 99

 2-6 حق ارتفاق.. 99         

2-6-1 حقوق و تکالیف مالکین و صاحبین حق ارتفاق.. 103

2-6-1-1 حقوق و تکالیف مالکین.. 103

2-6-1-2 حقوق و تکالیف صاحب حق ارتفاق.. 104

2-7 احکام و آثار املاک مجاور. 105

2-8 حقوق مالکین طبقات ساختمان. 108

2-9 حریم املاک... 109

فصل سوم: اسباب تملک

3-1 احیای اراضی موات و مباحه. 112

3-2 حیازت مباحه. 113

3-3- معادن. 115

3-4 اشیاء پیدا شده و حیوانات ضاله. 116

3-4-1 اشیاء پیدا شده (لقطه) 116

3-4-2 حیوا ن ضاله. 118

 3-5 دفینه. 118

3-6 اعراض از مالکیت... 119

        3-7             شکار 

120