حسابداری دولتی

گسترش روزافزون دوره‌های کاردانی و کارشناسی حسابداری در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی ایران از یک سو و محدود بودن منابع جدید و کافی برای درس «حسابداری دولتی» این دوره‌ها از سوی دیگر، من را بر آن داشت تا بتوانم کتابی را برای دانشجویان رشته حسابداری به رشته تحریر درآورم.

هدف اصلی من این بوده است که این کتاب نه تنها تمامی سرفصل‌های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی را پوشش دهد بلکه بتواند با زبانی ساده و روان مفاهیم حسابداری دولتی را برای استفاده‌کنندگان تبیین نماید.

تعریف حسابداری دولتی

حسابداری به انحاء گوناگون تعریف شده است. کامل‌ترین تعریف فن حسابداری به شرح زیر است:

حسابداری عبارت است از فن ثبت، طبقه‌بندی و تلخیص فعالیت‌های مالی یک مؤسسه در قالب اعداد قابل سنجش به پول و تفسیر نتایج حاصل از بررسی این ارقام.

تعریف حسابداری سازمان‌های دولتی نیز خارج از حدود تعریف مذکور نیست و در این سازمان‌ها نیز باید کلیه فعالیت‌های مالی در قالب اعداد قابل سنجش به پول ثبت طبقه‌بندی و تلخیص شود +و در مورد مطالعه و بررسی و تجزیه و تحلیل ثبت تلخیص، گزارش‌نویسی و تفسیر نتایج حاصله از معاملات مؤسسات و ادارات دولتی می‌باشد که با توجه به قوانین و مقررات مالی دولت انجام می‌شود.

بنابراین حسابداری دولتی شامل تمام عملیات وصول و پرداخت منابع مالی دولت و نگاه‌داری حساب‌های سازمان‌های دولتی و نیز تهیه گزارش‌های مالی مربوطه می‌باشد.

صورت‌های مالی سازمان‌های دولتی به منظور رفع نیازهای اساسی زیر تهیه می‌شود:

1- نیاز قانونی

دولت و سازمان‌های دولتی مشمول قوانین و مقرراتی می‌باشند که محدودیت‌های اساسی در مورد نوع، ماهیت، طبقه‌بندی و محتویات حساب‌ها و صورت‌‌های مالی برای آن‌ها ایجاد می‌نماید.

2- نیازهای نظارتی

قوه مقننه، دولت و افراد کشور جهت نظارت بر عملیات سازمان‌های دولتی به خصوص عملیات مربوط به اجرای بودجه و ارزیابی عملکرد مدیریت سازمان‌های مذکور به اطلاعات کافی نیاز دارند.

3- نیاز اطلاعاتی

مدیران سازمان‌های دولتی به منظور برنامه‌ریزی تصمیم‌گیری و اجرای عملیات به نحو مطلوب و مناسب، به اطلاعات و گزارش‌های به موقع و صحیح نیاز دارد.

دولت به علت عهده‌دار بودن مسئولیت وصول و دریافت درآمدها و وجوه عمومی و نگه‌داری حساب‌های دولتی و تهیه گزارش‌های مالی لازم برای اطلاع مردم کشور و قوه مقننه ایفاکننده نقش اساسی در حسابداری دولتی است. و در واقع حسابداری دولتی ابزاری است که مدیریت دستگاه‌های دولتی را قادر می‌سازد که منابع مالی مورد استفاده که بخشی از اعتبارات مصوب تخصیص یافته دولت را تشکیل می‌دهد به نحو صحیح و در جهت تحقق برنامه‌های مصوب به مصرف برسانند. منظور اصلی از برقراری سیستم حسابداری عبارت است از تهیه و تنظیم اطلاعات مالی و مربوط به یک سازمان که مورد احتیاج مدیران، صاحبان سرمایه، بستانکاران دولت و عموم مردم می‌باشد.

در اغلب کشورهای سازمان‌های دولتی در دو شکل کلی انتفاعی و غیرانتفاعی ایجاد و اداره می‌شوند و در هر یک از سازمان‌های دولتی هزینه‌ها را معمولاً از محل درآمدهای خود که با فروش کالا و ارائه خدمات تحصیل می‌نمایند تأمین می‌کنند بنابراین سیستم حسابداری این نوع سازمان باید امکان شناسایی درآمدها و هزینه‌های واقعی هر سال مالی و مقایسه آن‌ها با یکدیگر و تعیین میزان دارایی‌ها، بدهی‌ها و ارزش ویژه (حقوق صاحبان سهام) را در پایان سال مالی فراهم سازد. سازمان‌های دولتی غیرانتفاعی هزینه‌های خود را از محل درآمدهای عمومی دولت و در حدود اعتبارات مصوب تأمین می‌نماید.