حقوق خانواده (1) حقوق مالی و غیرمالی زوجه

حقوق خانواده (1) حقوق مالی و غیر مالی زوجه

فقه‌ به‌ عنوان‌ نظام‌ حقوقی‌ اسلام‌ از زمره‌ نظام‌های حقوق‌ نوشته‌ است‌ که‌ قانون‌ در آن‌ نقش‌ مهمی‌ را ایفا می‌کند.قانونگذاری، تفسیر قانون، اعمال و اجرای آن نیاز مبرم به شناخت، فهم، امعان نظر و دقت در فقه اسلام دارد.فقه اسلامی بر اساس جامعیت خود، علاوه بر تبیین وظایف انسان در برابر خداوند، به تنظیم روابط او با هم‌نوعانش نیز پرداخته است تا جامعه مطلوب و ایده‌آلی که در پی آن است، تحقق یابد.احکام ناظر به روابط انسان با هم‌نوعانش، به صورت مجموعه‌ای از احکام و تکالیف است یعنی حقوقی که انسان در برابر دیگران از آن برخوردار است و تکالیفی که دیگران نسبت به حقوق او دارند.

اساساً حق و تکلیفی که در رفتارهای اجتماعی انسان‌ها و در ارتباط‌های متقابل آنها مصداق می‌یابد، جعل متقابل دارند و جعل هریک مستلزم جعل دیگری می‌باشد. از جمله مقررات اجتماعی اسلام، حقوق و وظایفی است که اعضای یک خانواده، به ویژه زن و شوهر از آن برخودارند. اسلام بنیان خانواده را از مهم‌ترین بنیادهای اجتماعی و در جهت بقای نسل انسان، سکونت و آرامش، ارضای غریزه جنسی، مشارکت در امور مادی و معنوی و تربیت نسل  دانسته و برای سلامت و پیشگیری از تزلزل آن، دستورات فراوانی داده است. با عقد ازدواج و تشکیل خانواده، رابطه زوجیت محقق شده و هریک از زن و شوهر در قبال دیگری، دارای حقوقی شده که دیگری مکلَّف به مراعات آنها است. برخی از این حقوق مثل حسن معاشرت، مشترک بین هردو بوده ، برخی مانند قیمومیت و سرپرستی  و تمکین، مختص به مرد و برخی مانند نفقه، مختص زن است.

از نگاه دیگر می‌توان حقوق زن و شوهر را به حقوق مالی و غیر مالی تقسیم کرد، حقوق مالی، حقوقی هستند که متعلّقشان مال باشد. در روابط زوجین، حقوق مالی غالباً از آن زن است و حقوق غیر مالی مانند قیمومیت -که به موجب آن مرد بر همسرش حق اطاعت دارد- و حق حضانت، غالباً به شوهر تعلق دارد و به جز ارث، مرد بر همسر خود، حق مالی دیگری ندارد. در نوشتار حاضر،حقوق زوجه  اعم از مالی و غیرمالی و در مقابل تکالیف زوج برگرفته از منابع معتبری همچون جواهرالکلام،مسالک الافهام، شرائع الاسلام ، کشف اللثام به زیور طبع آراسته شده است  و در این رهگذار آراء فقها،ادله معتبر شرعی، قوانین و مقررات موضوعه، آراء قضائی، آراء وحدت رویه و نظریات مشورتی به همراه شرح نموداری مباحث مطروحه مورد تدقیق و بررسی قرار گرفته است