جستارهایی از حقوق جزای بین الملل

فهرست مطالب

پیشگفتار

پیشگفتار چاپ ششم

بخش اول: قلمرو صلاحیت قوانین و مراجع کیفری

گفتار اول: مقدمه‌ای بر مطالعه اصول حاکم بر صلاحیت کیفری در حقوق جزای بین‌الملل

مقدمه

مبحث اول: صلاحیت کیفری در حقوق جزای بین‌الملل

بند اول: تعریف

بند دوم: پیوستگی صلاحیت‌های قضائی و تقنینی

بند سوم: تقدم صلاحیت تقنینی بر صلاحیت قضائی

بند چهارم: تعدّد اصول حاکم بر صلاحیت کیفری

بند پنجم: تعارض اصول حاکم بر صلاحیت کیفری

مبحث دوم: مهمترین اصول تعیین کننده صلاحیت کیفری

بند اول: اصل صلاحیت سرزمینی

بند دوم: اصل صلاحیت شخصی

بند سوم: اصل صلاحیت واقعی

بند چهارم: اصل صلاحیت جهانی

بند پنجم: صلاحیت‌های تکمیلی

نتیجه

گفتار دوم: صلاحیت فراسرزمینی دادگاه‌های ایران نسبت به جرائم مأموران و مستخدمان دولت

مقدمه

مبحث اول: تحقق صلاحیت فراسرزمینی دادگاه‌های ایران

بند اول: محل وقوع جرم

بند دوم: اشخاص مشمول صلاحیت

الف: اتباع بیگانه در خدمت دولت

1. تبعه بیگانه

2. در خدمت دولت

ب: مستخدمان دولت

ج: مأموران سیاسی، کنسولی و فرهنگی ایران

 مرتکب، مأمور سیاسی، کنسولی یا فرهنگی باشد.

 مأمورین مزبور، مصونیت سیاسی داشته و از آن استفاده کرده باشند.

بند سوم: عمل مرتکب

الف ـ جرم بودن عمل

ب ـ ارتکاب جرم به مناسبت شغل و وظیفه

مبحث دوم: ارزیابی صلاحیت فراسرزمینی دادگاه‌های ایران

بند اول: مبنای صلاحیت

بند دوم: ضرورت صلاحیت

نتیجه

گفتار سوم: حمایت کیفری از اتباع: جنبه فراموش شده اصل صلاحیت شخصی در حقوق ایران

مقدمه

مبحث اول: جایگاه اصل صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی‌علیه در حقوق ایران

بند اول: مفهوم و عناصر اصل صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی‌علیه

الف: مفهوم صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی‌علیه

1 ـ تعریف

2 ـ توجیه

ب: عناصر صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی‌علیه

1 ـ ارتکاب جرم در خارج از کشور

2 ـ تابعیت خاص مجنی‌علیه

1ـ1. تابعیت

2ـ1. مجنی‌علیه

بند دوم: بازتاب اصل صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی‌علیه در حقوق ایران

الف: قانون مجازات اسلامی

ب: سایر قوانین

مبحث دوم: موقعیت اصل صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی‌علیه در اسناد بین‌المللی و قوانین خارجی

بند اول: اسناد بین‌المللی

الف ـ کنوانسیون‌های بین‌المللی تصویب نشده توسط ایران

1. کنوانسیون بین‌المللی بر ضد گروگان‌گیری

2. کنوانسیون منع شکنجه و دیگر مجازات‌ها یا رفتارهای بی‌رحمانه

3. کنوانسیون مربوط به مجازات اعمال غیرقانونی بر ضد امنیت دریانوردی

4. کنوانسیون بین‌المللی مجازات سوءقصدهای تروریستی به وسیله مواد منفجره

ب ـ اسناد بین‌المللی تصویب شده توسط ایران

1. کنوانسیون مربوط به جرائم و برخی اعمال ارتکابی دیگر در هواپیما

2 ـ موافقتنامه کشتیرانی تجاری میان ایران و بلغارستان

3. موافقتنامه کشتیرانی تجاری میان ایران و اکراین

بند دوم: قوانین سایر کشورها

نتیجه

گفتار چهارم: محاکمه «صدام» و مسأله صلاحیت دادگاه از منظر حقوق داخلی و بین‌المللی

مقدمه

مبحث اول: بررسی صلاحیت دادگاه‌های ایران برای محاکمه صدام

بند اول: جرائم ارتکابی در قلمرو حاکمیت ایران

بند دوم: جرائم ارتکابی در خارج از کشور

الف ـ اصل صلاحیت واقعی

ب ـ اصل صلاحیت شخصی

ج ـ اصل صلاحیت جهانی

مبحث دوم: مراجع کیفری بین‌المللی و محاکمه صدام

بند اول: گذشته و حال

الف ـ دادگاه‌های نظامی بین‌المللی نورمبرگ و توکیو

ب ـ دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی سابق

ج ـ دادگاه کیفری بین‌المللی برای رواندا

د ـ دیوان کیفری بین‌المللی

بند دوم: چشم‌انداز آینده

نتیجه

گفتار پنجم : بلژیک و پایان ده سال رؤیای صلاحیت جهانی در جرائم بین‌المللی

مقدمه

مبحث اول: از تثبیت تا توسعه صلاحیت جهانی

بند اول: قانون مصوب

بند دوم: قانون مصوب

بند سوم: قانون جدید و دلایل توسعه دامنه اجرای آن

الف ـ امکان طرح مستقیم شکایت توسط شاکی خصوصی نزد بازپرس

ب ـ عدم لزوم حضور مرتکب در بلژیک

ج ـ محدود نبودن جرائم جنگی به جرائم ارتکابی در حین مخاصمات مسلحانه بین‌المللی

د ـ عدم شناسایی مصونیت برای مقامات عالی‌رتبه سیاسی

مبحث دوم: از تحدید تا حذف صلاحیت جهانی

بند اول: موانع حقوقی و مشکلات سیاسی

بند دوم: محدودیت‌های اعمال شده توسط قضات و قانونگذار بلژیکی

بند سوم: انصراف از اعمال صلاحیت جهانی

نتیجه

گفتار ششم : حقوق جزای بین‌الملل : موضوع فراموش شده در لایحه آیین دادرسی کیفری

مقدمه

بند اول: صلاحیت محلی دادگاه برای رسیدگی به جرائم ارتکابی در قلمرو فرضی

بند دوم: نیابت قضایی بین‌المللی

بند سوم: استرداد متهمان و محکومان

بند چهارم: انتقال محکومان

بند پنجم: همکاری با دیوان کیفری بین‌المللی

نتیجه

گفتار هفتم : تحلیلی بر صلاحیت دادگاههای ایران در رسیدگی به جرم دزدی دریایی

مقدمه

مبحث اول: تاملی بر پدیده دزدی دریایی در عصر حاضر

مبحث دوم: دادگاههای ایران و صلاحیت رسیدگی به جرم دزدی دریایی

بند اول: محاکم ایران و موضوع اعمال صلاحیت جهانی

الف ـ انعکاس اصل صلاحیت جهانی در قوانین کیفری ایران

ب ـ اعمال صلاحیت جهانی بر دزدی دریایی توسط محاکم ایران

بند دوم: صلاحیت محاکم ایران بر اساس دیگر اصول صلاحیتی

الف ـ اصل صلاحیت سرزمینی

ب ـ اصل صلاحیت شخصی

1. صلاحیت شخصی مثبت یا فعال

2. صلاحیت شخصی منفی یا منفعل

نتیجه

گفتار هشتم : تحولات قلمرو مکانی صلاحیت دادگاههای ایران در قانون مجازات اسلامی 1392

مقدمه

مبحث اول: قلمرو صلاحیت دادگاهها بر اساس معیار تابعیت

بند اول: تابعیت مرتکب

بند دوم: تابعیت مجنی‌علیه

مبحث دوم: قلمرو صلاحیت دادگاهها بر اساس ماهیت جرم

بند اول: جرم علیه منافع اساسی حاکمیت

بند دوم: جرم علیه منافع اساسی جهانی

مبحث سوم: شناسایی اعتبار احکام کیفری بیگانه

بند اول: اصل عدم اعتبار و تعدیل آن

بند دوم: شناسایی محدود اعتبار در قانون جدید

مبحث چهارم: قلمرو زمانیِ اجرای قانون جدید

بند اول: طرح قواعد حل تعارض

بند دوم: اِعمالِ قواعد حل تعارض

نتیجه

بخش دوم : دادرسی و جرائم

گفتار اول : علنی بودن دادرسی در پرتو اسناد بین‌المللی و حقوق داخلی

مقدمه

مبحث اول: علنی بودن دادرسی در اسناد بین‌المللی

بند اول: اسناد جهانی

الف ـ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی

ب ـ اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی

بند دوم: اسناد منطقه‌ای

الف ـ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر

ب ـ کنوانسیون امریکایی حقوق بشر

مبحث دوم: علنی بودن دادرسی در حقوق ایران

بند اول: شناسایی اصل علنی بودن دادرسی

الف ـ موقعیت ممتاز اصل در سلسله مراتب قوانین

ب ـ مبنا و محتوای اصل

بند دوم: اجرای اصل علنی بودن دادرسی

الف ـ مقتضیات دادرسی علنی

ب ـ مستثنیات دادرسی علنی

نتیجه    

گفتار دوم : قاچاق کودکان از منظر اسناد بین‌المللی و حقوق ایران

مقدمه

مبحث اول : قاچاق کودکان، پدیده‌ای با ابعاد بین‌المللی

بند اول : رایج‌ترین اشکال بهره‌کشی و نحوه توزیع جغرافیایی آن

بند دوم: مهمترین علل قاچاق کودکان

مبحث دوم : قاچاق کودکان، پدیده‌ای مستلزم مبارزه همگانی

بند اول : پیکار با قاچاق کودکان در اسناد بین‌المللی

بند دوم: مبارزه با قاچاق کودکان در حقوق ایران

نتیجه

بخش سوم : آثار برون مرزی احکام کیفری

گفتار اول : مبنا و محتوای قاعده منع محاکمه مجدد در حقوق جزای بین‌الملل و حقوق ایران

مقدمه

مبحث اول: مبنا و شرایط اعمال قاعده منع محاکمه مجدد

بند اول: مبنای قاعده

بند دوم: شرایط قاعده

الف ـ شرایط عمومی

1. وحدت موضوع

2. وحدت سبب

3. وحدت اصحاب دعوی

ب ـ شرایط اختصاصی

1. شرط مربوط به دادگاه صادرکننده رأی

2. شرط مربوط به رأی اول

3. شرط مربوط به مجازات

مبحث دوم: بازتاب قاعده در اسناد بین‌المللی و حقوق ایران

بند اول: اسناد بین‌المللی

الف ـ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی

ب ـ کنوانسیون‌های اروپائی

ج ـ اساسنامه‌های دادگاه‌های بین‌المللی

بند دوم: حقوق ایران

الف ـ قبل از پیروزی انقلاب اسلامی

ب ـ پس از پیروزی انقلاب اسلامی

ج ـ زمینه‌های اجرای قاعده منع محاکمه مجدد در خارج از قانون مجازات اسلامی

نتیجه

گفتار دوم: انتقال محکومان: تحولی بزرگ در شناسایی اعتبار احکام کیفری خارجی در ایران

مقدمه

مبحث اول: انتقال محکومان، ابزاری برای همکاری بین‌المللی در امور کیفری

بند اول: شرایط و تشریفات انتقال محکومان

الف ـ شرایط انتقال

1. جرم بودن عمل مرتکب در کشور اجراء کننده

2. قطعی بودن حکم محکومیت در کشور صادر کننده

3. باقی ماندن حداقل شش ماه از مدت مجازات

4. محکوم‌علیه از اتباع کشور اجراء کننده باشد

5. موافقت محکوم‌علیه با انتقال خود

ب ـ تشریفات انتقال

بند دوم: آثار انتقال محکومان

الف ـ آثار انتقال در کشور صادر کننده حکم

ب ـ آثار انتقال در کشور اجراء کننده حکم

مبحث دوم: تأثیر انتقال محکومان در شناسایی اعتبار احکام کیفری خارجی

بند اول: از نظر اعتبار مثبت یا ایجابی احکام کیفری خارجی

الف ـ اجرای احکام کیفری خارجی

ب ـ آثار احکام کیفری خارجی

بند دوم: از نظر اعتبار منفی یا سلبی احکام کیفری خارجی

نتیجه

گفتار سوم: اجرا و شناسایی آثار احکام دادگاههای کیفری بیگانه در قلمروی ایران

مقدمه

مبحث اول: مبانی نظری

بند اول: عدم اعتبار با تکیه بر موازین شرعی

الف ـ نظام دادرسی متکی بر موازین شرعی

ب ـ نظام تقنینیِ متکی بر موازین شرعی

بند دوم ـ اعتبار بهعنوان جلوهای از مصلحت

مبحث دوم: اجرا و قبول آثار به‌عنوان شناسایی

بند اول: شناسایی اعتبار از طریق اجرای حکم

الف ـ اجرای مجازات

1. اجرای مجازات سالب آزادی

2. اجرای مجازاتهای غیر سالب آزادی

ب ـ اجرای سایر تدابیر مقرر در حکم

بند دوم: شناسایی آثار ناشی از حکم

الف ـ آثار مستقیم یا بلاواسطه

ب ـ آثار غیرمستقیم یا باواسطه

نتیجه گیری

بخش چهارم: همکاری پلیسی و قضایی دولتها در امور کیفری

گفتار اول: قرار جلب اروپایی و تأثیر آن بر حقوق استرداد مجرمین در اتحادیه اروپا

مقدمه

مبحث اول: استرداد مجرمین در اروپا و محدودیت‌های آن

بند اول: ممنوعیت استرداد اتباع

بند دوم: شرط مجرمیت مضاعف

بند سوم: اصل اختصاصی بودن استرداد

بند چهارم: دخالت مقامات اجرایی

بند پنجم: طولانی بودن تشریفات و عدم پیش‌بینی مهلت

مبحث دوم: قرار جلب اروپایی و رفع برخی موانع استرداد

بند اول: امکان تحویل اتباع

بند دوم: امکان تحویل بدون رعایت شرط مجرمیت مضاعف

بند سوم: تعدیل اصل اختصاصی بودن

بند چهارم: ساز و کاری صرفاً قضایی

بند پنجم: کوتاه شدن مدت زمان تحویل

نتیجه

گفتار دوم: پلیس اروپا (یوروپُل)

1. اعضاء و اهداف

2. وظایف و صلاحیت‌ها

3. ارکان و تشکیلات

گفتار سوم: دادگستری اروپا (یوروجاست)

1. زمینه تأسیس

2. اهداف و تشکیلات

3. صلاحیت