شرح روان حقوق مدنی

کتاب شرح روان حقوق مدنی

تالیف یک اثر در حقوق مدنی با وجود آثار بی­شمار که توسط سلاطین حقوق مدنی تحریر و عرضه شده کار بسیار سخت و دشواری بود که شش سال پیش در زمانی که ایده تالیف این کتاب در ذهنم ایجاد شد هرگز بدان واقف نبودم. در این ایام که به سختی به کار تدریس در دانشگاه­ها و موسسات مشغول بودم از هر فرصتی برای طرح مطلب جدید استفاده می­بردم. می­دانستم که اگر بخواهم سخن و قول گذشتگان را دوباره تکرار نمایم و از همان اسلوب پیشین برای تحریر این کتاب بهره گیرم، کار بزرگی نکرده­ام و این کتاب نیز در کنار پاره­ای تالیفات دیگر در طبقات کتابخانه­ها مدفون خواهد شد. من حقوق مدنی را از اکابر و اعاظمی چون مرحوم امیرناصرکاتوزیان و مرحوم دکتر مهدی شهیدی و مرحوم دکتر جعفری لنگرودی و ده­ها تالیفشان آموخته بودم و خودم را وارث گنج آنان می­دانستم.

اما خوب عالم بودم نسل جدید میلی به مطالعه قواعد پیچیده و دشوار ندارد و به قول خودشان با این تالیفات سنگین "ارتباط نمی­گیرند". حقا که میدانستم باید این نسل را با آثار بزرگان آشتی دهم. پس قلم برداشتم و حرف همان بزرگان را در قامت جملاتی ساده­تر بیان داشتم. من در این اثر، مدنی را به شیوه جدید ارائه کردم؛ تلاش کردم مبنا و فلسفه احکام را بیاموزم و آن را به شاگردانم به سبکی نو ارائه دهم. کسوتِ کهنگی را از تَن مدنی در آوردم و جامه­ای نو را بر تن آن پوشاندم. در تمام این سالها آرزو کردم کاش قانون مدنی ما دچار تحولات اساسی می­گردید و تئوری­های روز دنیا وارد حقوق ایران می‌شد و با فرهنگ و عرف ما تطبیق و به اصطلاح بومی سازی می­گردید. به چشم می­دیدیم که بخش عمده­ای از مواد دیگر کاربرد عملی خود را از دست داده­اند، اما چه سود که دستم بسته و تغییر قانون امری در صلاحیت من نبود.

در حقوق مدنی برخی از اصطلاحات و واژگان اصطلاحات کلیدی هستند که در طول مطالعه درس بارها با آنها سر و کار خواهیم داشت. بر همین اساس قبل از ورود به بررسی و مطالعه مباحث اصلی لازم است مفهوم برخی از این واژگان کلیدی و حساس را بشناسیم.

مبحث اول- تعریف حق

اساسی­ترین مفهومی که در حقوق مدنی می­توان از آن نام برد «حق» است. در حقوق مدنی تعاریف گوناگونی برای حق در نظر گرفته شده است که ما در اینجا قصد پرداختن بدان­ها را نداریم و تنها به ارائه تعریفی ساده از آن می­پردازیم. «حق عبارت است از واجدیتی برای انسان نسبت به دارا شدن»

در قانون مدنی تقسیم ­بندی­ های متعددی در مورد انواع حق و زیرشاخه­های آن وجود دارد. در این مبحث به تقسیم بندی انواع حق می­پردازیم.

گفتار اول-  حق مالی و حق غیرمالی

تقسیم حق به مالی و غیرمالی مهم ترین تقسیم در این باره است.

بند اول- حق مالی

«حق مالی امتیازی است که حقوق هر کشور به منظور تأمین نیازهای مالی اشخاص به آنها می­دهد.» یا در تعریف آن گفته شده است: «حق مالی آن است که اجزای آن مستقیماً برای دارنده، ایجاد منفعتی نماید که قابل تقویم به پول باشد؛ مانند: حق مالکیت نسبت به خانه که مستقیماً برای دارنده آن ارزش پولی دارد و یا حق طلب که پس از اداء قابل تقویم به پول می­باشد.»

بند دوم-  حق غیرمالی

در مقابل، «حق غیر مالی، امتیازی است که هدف آن رفع نیازمندی های عاطفی و اخلاقی است» و یا در تعریف آن گفته شده است: «حق غیر مالی آن است که اجرای آن، نفعی که مستقیماً قابل تقویم به پول باشد، ایجاد نمی­نماید. مانند: حق زوجیت در زوجه دائمه که مستقیماً برای زن ایجاد نفعی که قابل تقویم به پول باشد نمی­کند، ولی غیرمستقیم حق مالی برای او ایجاد می­شود و در صورت فوت زوج، از او ارث می برد»یا مثلاً، پدر و جد پدری بر اساس  مواد 1041 و 1043 قانون مدنی نسبت به دختر باکره دارای «حق ولایت» هستند و نکاح دختر موقوف به اجازه پدر یا جد پدری اوست. حق ولایت پدر یا جد پدری از نظر عرف، یک حق غیرمالی محسوب می شود.

کلیک کنید:

مجموعه آزمون های طبقه بندی شده حقوق مدنی دوجلدی

برای مشاهده کتب آیین دادرسی مدنی دوره بنیادین کلیک نمایید: