استناد به حقوق بشر در قرارداد ها

کتاب استناد به حقوق بشر در قرارداد ها

اراده اشخاص باعث ایجاد قرارداد و تعیین آثار آن می‌شود؛ بر این اساس قراردادها و عقود مخلوق اراده متعاملین می‌باشند. قرارداد گونه‌ای عمل ارادی اجتماعی است که نیاز مادی یا معنوی انسان را به‌طور متقابل برطرف می‌سازد؛ وصف ارادی آن بیانگر خاستگاه اصلی قرارداد یعنی اراده انسان است و صفت اجتماعی، ضرورت حضور قانون را برای تحقق و اعتبار قرارداد نشان می‌دهد؛ بنابراین می‌توان بیان نمود که با توجه به نقش اراده اصلی به نام حاکمیت اراده در چهارچوب قانون پذیرفته ‌شده است. و این اصل لازمه کرامت و آزادی است که خداوند به انسان بخشیده است.

 از سویی به طور سنتی حقوق بنیادین بشری نقشی در حقوق خصوصی و مشخصاً حقوق قراردادها ایفاء نمی­­­­­­­کند. این حقوق در اصل به منظور مقابله با تعدی دولت به حقوق اشخاص وضع شده­­­­اند. لیکن ظهور روابط نابرابر در روابط قراردادی و تبعات منفی ناشی از آن بحث توسل به حقوق بنیادین را در حمایت از آزادی قراردادی مطرح کرده است تا با اعطای وضعیت بنیادین بودن به آزادی قراردادی جلو سوءاستفاده از آزادی شکلی و صوری قراردادی گرفته شود.

به ­نظر می‌رسد که نباید اصل حاکمیت اراده و اصل آزادی قراردادها باعث شوند که اشخاص در انعقاد قرارداد رها شوند زیرا برابری متعاملین در یک سطح و اندازه نیست و احتمال نابرابری بین طرفین وجود دارد آن‌ هم به­­ علت موقعیت اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی و... بر این اساس اگر اصل حاکمیت اراده را به‌تنهایی ملاک قرار دهیم حق دخالت در چنین قراردادی نداریم؛ در بسیاری از موارد قانون‌گذار با وضع قوانین در این روابط قراردادی دخالت نموده است مانند تعیین نوع قرارداد در قانون بیمه اجباری وسایل موتوری زمینی و... ولی این دخالت موردی قانون‌گذار نمی‌تواند تأمین‌کننده برابری در قراردادها و رفع عدم­تعادل میان طرفین باشد، بلکه از طریق موازین حقوق بشر و دخالت آن در روابط خصوصی و قراردادی می‌توان در این موارد عدم تعادل را به قرارداد بازگرداند در این راستا این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی به بررسی قابلیت استناد به حقوق بشر در حوزه قراردادها پرداخته است و چنین نتیجه گرفته می‌شود که: با دخالت موازین حقوق بشر در قراردادها و پذیرش کارکرد حقوق بشر در تعدیل اصل حاکمیت اراده می‌توان مفاهیم حقوق بشر چون آزادی، برابری، کرامت و... را در قالب ابزارها و وسایل موجود در حقوق قراردادها به اجرا درآورد و یا ابزارهای متناسب با اعمال این حقوق را ایجاد نمود و براین اساس عدم تعادل نشأت گرفته از ظاهر حاکمیت اراده با دخالت موازین حقوق بشر، سبب ایجاد تعادل در اراده طرفین می‌شود.

مفهوم حقوق بشر

حقوق بشر بخشی از حقوق طبیعی و انفکاک­ناپذیر از ذات و سرشت طبیعی انسان محسوب می­شود. انسانها همواره در وجود خود تشنه عدالت و تساوی حقوق هستند. همواره در طول تاریخ پر فراز و نشیب بشریت زورگویان به خاطر منافع پلید خود حقوق و انسانیت را پایمال کرده­اند، در این بین روشنفکران و افراد دلسوز نسبت به حقوق بشر رهبری انسانهای مظلوم را در مقابل طبقه حاکمان زو­رگو بر عهده داشته­اند و بشریت توانست حقوق اولیه خود را بشناسد و بسیاری از اعلامیه­ها وچندین نهاد حقوق بشر را ایجاد کند. در این گفتار ابتدا سیر تاریخی حقوق بشر از عهد باستان تا قرن حاضر را می­کنیم و سپس ایجاد سازمانهای حقوق بشر را مورد بحث قرار می­دهیم.

 تعریف حقوق بشر

حقوق بشر قدمتی به اندازه تاریخ بشریت دارد. حقوق بشر مفهومی سترگ در اندیشه آدمی است. مقصود نهایی حقوق بشر ازسوی حقوقدانان تعریف بیولوژیک انسان است، بشر موجودی است که از سوی زیست شناسان انسان تلقی می­شود. بنابراین موجودات دیگر شامل این تعریف نمی­شوند. انسان هست که به خاطر کرامت ذاتی خود مورد تقدس و احترام می­باشد. حقوق بشر ریشه در خلقت انسان دارد ودر تمام ادیان و تعالیم دینی به آن اشاره شده است

 مقدمه. 9                                     

فصل اول: 15

مفاهیم و کلیّات... 15

مبحث اول: مفاهیم کلی... 15

گفتار اول: مفهوم حقوق بشر. 15

بند اول: تعریف حقوق بشر. 15

بند دوم: جایگاه حقوق بشر در تقسیمات حقوقی.. 17

گفتار دوم: اصل آزادی قراردادی و حقوق بشر. 20

بند اول: مقایسه حقوق بشر واصل آزادی قراردادی.. 20

بند دوم: مقایسه حقوق بشر و اصل آزادی اراده 21

بند سوم: مقایسه حقوق بشر و اصل کرامت انسانی.. 23

بند چهارم: کرامت انسانی: راهی برای دفاع از حق‌های غیرقابل اسقاط.. 24

گفتار سوم: مفهوم قرارداد. 31

بند اول: تعریف قرارداد. 31

بند دوم: شرایط قرارداد. 32

بند سوم: خلاصه انتقادات و ایرادات حقوقدانان به تعریف عقد در ماده 183 قانون مدنی.. 33

بند چهارم: تعاریف پیشنهادی حقوقدانان برای عقد. 34

گفتار چهارم: مفهوم ایقاع و مقایسه آن با عقد. 35

بند اول: تعریف ایقاع. 35

بند دوم: ایقاع در لغت... 35

بند سوم: ایقاع در فقه و حقوق.. 35

بند چهارم: اقسام ایقاع. 37

بند پنجم: تفاوت و تشابه عقد و ایقاع. 39

مبحث دوم: تئورهای پیرامون اعمال حقوق بشر در قراردادها. 41

گفتار اول: حقوق بشر به مثابه هدف.. 42

بند اول: حقوق بشر به عنوان حقوق برتر. 42

بند دوم: حقوق بشر به مثابه اصل.. 44

گفتار دوم: حقوق بشر به مثابه ابزار 56

گفتار سوم: برتری حقوق بشر در ایران بر کل نظام حقوقی.. 59

گفتار چهارم: حکم بودن حقوق بشر. 60

مبحث سوم: مبانی قانونی اعمال حقوق بشر در حقوق قراردادها در حقوق ایران.. 63

گفتار اول: قانون اساسی.. 63

بند اول: مشخصه های موثر قانون اساسی.. 63

بند دوم: قدرت دخالت قانون اساسی.. 64

بند سوم: هنجاری بودن قانون اساسی.. 65

بند چهارم: ارزش والا و برتری قانون اساسی.. 67

بند پنجم: نهاد تضمین قانون اساسی.. 69

بند ششم: نهاد نظارت سیاسی.. 74

گفتار دوم: قانون مدنی.. 78

گفتار سوم: سایر قوانین.. 80

فصل دوم: نحوه اجرا اصول حقوق بشر در حوزه قرارداد. 83

 مبحث اول: چگونگی تأثیر حقوق بشر در حقوق قراردادها. 83     

گفتار اول: شیوه های اعمال حقوق بشر در حقوق قراردادها 83

بند اول: شیوه اعمال مستقیم. 84

بند دوم: شیوه اعمال غیرمستقیم. 85

بند سوم: شیوه اعمال قضایی.. 86

بند چهارم: شیوه عدم اعمال.. 87

گفتار دوم: تأثیر حقوق بشر در حقوق قراردادها 87

بند اول: تبیین نظریه تأثیر حقوق بشر در حقوق قراردادها 87

بند دوم: روشهای تأثیرگذاری حقوق بشر در حقوق قراردادها 88

گفتار سوم: نظریه عدم تأثیر حقوق بشر در حقوق قراردادها 93

مبحث دوم: امکان و چگونگی تأثیر حقوق بشر در حقوق قراردادها در نظام حقوقی ایران.. 97

 گفتار اول: امکان تأثیرگذاری حقوق بشر در نظام حقوق قراردادهای ایران.. 98        

گفتار دوم: رابطه مواد 959 و 960 قانون مدنی با نظریه تأثیر حقوق بشر در حقوق قراردادها 100

گفتار سوم: روش تأثیر افقی حقوق بشر قابل پذیرش برای نظام حقوق قراردادهای ایران.. 102

مبحث سوم: مصادیق نفوذ حقوق بشر در حوزه قراردادها. 104

گفتار اول: توسل به حقوق بشر برای حمایت از طرف ضعیف قرارداد. 104

گفتار دوم: قرارداد عدم رقابت... 108

گفتار سوم: حق دسترسی آزاد به اطلاعات.. 109

گفتار چهارم: همبستگی اجتماعی.. 110

فصل سوم: شرایط و آثار استناد به حقوق بشر در حوزه قراردادها. 113

مبحث اول: شرایط استناد به حقوق بشر در حوزه قراردادها. 114

 گفتار اول: روشن بودن مفهوم حقوق بشر. 114        

گفتار دوم: قابلیت اثبات و اجرای حقوق بشر. 114

مبحث دوم: آثار استناد به حقوق بشر در حوزه قراردادها. 115

گفتار اول: آثار مبتنی بر حفظ و بقاء قرارداد. 115

بند اول: تعدیل قرارداد. 116

بند دوم: فسخ قرارداد. 118

بند سوم: جبران ضرر و خسارت.. 121

گفتاردوم: آثار مبتنی بر بی‌اعتباری و بطلان قرارداد. 122

بند اول: بطلان و بی‌اعتباری قرارداد. 122

 بند دوم: عدم نفوذ قرارداد. 123     

جمع بندی نهایی... 127

پیشنهادات... 131

منابع و مآخذ.. 133

منابع فارسی.. 133

منابع لاتین.. 140