حقوق اداری

کتاب حقوق اداری (ویراست 4)

در هر جامعه، تعدادی سازمان های عمومی وجود دارد که در مجموع، دستگاه اداری جامعه را- به معنی اخص کلمه-تشکیل می دهد، مطالعه سازمان، صلاحیت و وظایف دستگاه اداری مزبور، موضوع رشته ای است که حقوق اداری نامیده میشود.

حقوق اداری چیست

حقوق اداری نظام ویژه ای از علم حقوق،و شامل احکام و قواعد ویژه ای است و این امر از آنجا ناشی میشود که حقوق اداری برخلاف حقوق خصوصی  که حاکم  بر روابط بین افراد با یکدیگر و حافظ منافع خصوصی است، حاکم بر روابط حقوقی بین افراد و دولت، و حافظ منافع و مصالح عمومی است و وجود همین اختلاف سبب شده است که دستگاه اداری برای انجام وظایف خود و برای مقابله با دشواری ها و تعارضات، از قواعد ویژه ای به نام امتیازات قدرت عمومی و یا اختیارات ناشی از حق حاکمیت که در اکثر موارد متفاوت از اصول و قواعد حقوق خصوصی است تبعیت کند و در نتیجه حقوق اداری بصورت نظام ویژه ای از علم حقوق مطرح شود و از سایر شعب حقوق مستقل و متمایز گردد.

حقوق اداری را از دو دیدگاه میتوان تعریف کرد:

1. از لحاظ صوری، یعنی از لحاظ ارتباط منطقی موجود بین سازمانهای عمومی. حقوق اداری شعبه ای از حقوق عمومی داخلی است که موضوع آن، مطالعه سازمان، وظایف و فعالیت دستگاه اداری یعنی مجموع سازمانها، ادارات، مقامات و مامورینی است که زیر نظر هیئت حاکمه و مقامات سیاسی به حفظ نظم عمومی در جامعه و تامین نیازها و خدمات همگانی می پردازند.
2. از لحاظ ماهوی، یعنی از لحاظ قواعد و احکامی که برآن حاکم است. 

فهرست

پیشگفتار

کلیات

مبحث اول: تعریف حقوق اداری

مبحث دوم: ویژگی‌های حقوق اداری

بند اول: حقوق اداری مدون نیست
بند دوم: حقوق اداری رشته جوان و با اهمیتی است

مبحث سوم: فرق حقوق اداری با علوم اداری

مبحث چهارم: وظایف اداری قوه مجریه و موضوع حقوق اداری

مبحث پنجم: تاریخچه حقوق اداری ایران

بند اول: ادوار پیش از اسلام
بند دوم: ادوار بعد از اسلام

باب اول: سازمان اداری کشور

فصل اول: مقامات عالی سازمان اداری کشور

مبحث اول: مقام رهبری
مبحث دوم: مقام ریاست جمهوری
شرایط قانونی احراز مقام ریاست جمهوری
وظایف و اختیارات رئیس جمهور
مبحث سوم: معاون اول رئیس جمهور و وزیران
بند اول: وزارت‌خانه‌ها
بند دوم: نهاد ریاست جمهوری
بند سوم: اختیارات وزیر
بند چهارم: انتقال اختیارات
مبحث چهارم: هیئت وزیران

فصل دوم: سازمان اداری کشور در شهرستان‌ها

مبحث اول: نظام‌ها یا سبک‌های اداری
بند اول: تمرکز اداری
بند دوم: واگذاری اختیارات فوق العاده
بند سوم: عدم تمرکز اداری
بخش اول: تعریف و اقسام عدم تمرکز اداری
بخش دوم: ویژگی‌های عدم تمرکز اداری
بخش سوم: محاسن و معایب عدم تمرکز اداری
بند چهارم: تاریخچه تمرکز و عدم تمرکز اداری در ایران
مبحث دوم: تقسیمات کشوری
مبحث سوم: سازمان منطقه‌ای قوه مرکزی و سازمان‌های محلی
بند اول: سازمان منطقه‌ای قوه مرکزی دز تقسیمات کشوری
بخش اول: سازمان اداری استان
بخش دوم: سازمان اداری شهرستان
بخش سوم: سازمان اداری بخش
بخش چهارم: سازمان اداری دهستان و روستا
بند دوم: شوراهای محلی
بخش اول: شوراهای اسلامی کشور
بخش دوم: اصول تشکیلات شوراها
بخش سوم: وظایف شوراها
بخش چهارم: نظارت دولت بر شوراها
بخش پنجم: رکن اجرایی شوراها
بند سوم: سازمان شهرداری
بخش اول: کلیات
بخش دوم: سازمان شهرداری
بخش سوم: وظایف اداره شهرداری
بخش چهارم: سازمان همیاری شهرداری‌های کشور

فصل سوم: مؤسسات عمومی

مبحث اول: مفهوم مؤسسه عمومی
مبحث دوم: مؤسسه عمومی و عدم تمرکز اداری
مبحث سوم: اقسام مؤسسات عمومی
مبحث چهارم: میدان عمل مؤسسات عمومی
مبحث پنجم: فرق بین مؤسسات عمومی و مؤسسات خصوصی
مبحث ششم: نظام حقوقی مؤسسه عمومی
مبحث هفتم: سازمان اداری مؤسسات عمومی
مبحث هشتم: محاسن و معایب مؤسسات عمومی
محاسن مؤسسات عمومی
معایب مؤسسات عمومی
مبحث نهم: وجوه افتراق بین شرکت‌های دولتی و مؤسسات دولتی
مبحث دهم: مؤسسات و نهادهای انقلابی (نهادها و مؤسسات عمومی غیردولتی)

فصل چهارم: نظام‌های حرفه‌ای یا صنفی

باب دوم: استخدام دولتی

فصل اول: کلیات

مبحث اول: تعریف مستخدم یا کارمند اداری دولت
مبحث دوم: انواع کارمندان دستگاه‌های اجرایی مشمول قانون
الف) استخدام رسمی
ب) استخدام پیمانی
مبحث سوم: دایره شمول قانون مدیریت خدمات کشوری

فصل دوم: اصول کلی نظام طبقه بندی مشاغل در قانون استخدام کشوری...

اصول کلی استخدام کشوری
الف) مفهوم طبقه بندی مشاغل
ب) چگونگی اجرای طبقه بندی مشاغل
ج) تخصیص طبقات شغلی در گروه‌های جدول حقوق و ضوابط آن

فصل سوم: احکام طبقه بندی مشاغل و نظام حقوق و مزایای مستخدمین در ....

مبحث اول: احکام طبقه بندی مشاغل
الف) حق شغل
ب) حق شاغل
مبحث دوم: حقوق ماهانه و مزایای شغلی، جدول حقوق، امتیاز، ضریب ریالی و ....
بند اول: حقوق ماهانه
بند دوم: مزایای شغل
بند سوم: تغییر گروه و افزایش سالانه حقوق (اضافه حقوق)
بند چهارم: احکام حقوق ماهانه

فصل چهارم: بازنشستگی و حقوق وظیفه

بند اول: بازنشستگی
بازنشستگی در حقوق ایران
آثار بازنشستگی
بند دوم: حقوق وظیفه
بند سوم: صندوق بازنشستگی کارکنان دولت و صندوق رفاه بازنشستگان
بند چهارم: مرجع رسیدگی به شکایات استخدامی مستخدمین عمومی

فصل پنجم: تاریخچه و تحول قوانین استخدامی و ویژگی‌ه‌‌ای استخدام عمومی

نگاهی بر تاریخچه و تحول قوانین استخدامی
ماهیت حقوقی استخدام دولتی
درجه بستگی مستخدم به دولت

فصل ششم: تکالیف و مسئولیت‌های مستخدمین عمومی

مبحث اول: تکالیف و وظایف اداری مستخدمین عمومی
مبحث دوم: مسئولیت مستخدمین عمومی
بند اول: مسئولیت وزیران
بند دوم: مسئولیت مستخدمین عمومی

فصل هفتم: حقوق اجتماعی مستخدمین

مبحث اول: حقوق مدنی
مبحث دوم: حقوق و آزادی‌های سیاسی

فصل هشتم: حالات استخدامی

مبحث اول: انتقال
مبحث دوم: مأموریت
مبحث سوم: سایر حالات استخدامی

باب سوم: خدمات اداری دولت: پلیس اداری و خدمات عمومی

فصل اول: پلیس اداری

مبحث اول: فرق بین پلیس اداری و پلیس قضایی
مبحث دوم: هدف‌های پلیس اداری
پلیس عمومی و پلیس اختصاصی
مبحث سوم: مقامات پلیس اداری
مبحث چهارم: همکاری مقامات پلیس اداری با یکدیگر
مبحث پنجم: ابزارها یا نظامات پلیسی
بند اول: آیین نامه انتظامی
بند دوم: اخطار اداری
بند سوم: الزام اداری
مبحث ششم: حدود اختیارات پلیس اداری در حالت اضطراری

فصل دوم: خدمات عمومی

مبحث اول: تعریف خدمت عمومی
مبحث دوم: شاخص خدمت عمومی
مبحث سوم: ایجاد یا حذف خدمات عمومی و سازمان دادن آن‌ها
مبحث چهارم: نظام حقوقی خدمات عمومی
مبحث پنجم: راه‌های اداره خدمات عمومی
مبحث ششم: ظهور خدمات صنعتی و بازرگانی دولت، و ....

فصل سوم: کمک به امور عام المنفعه و امور خیریه (سیاست حمایتی دولت)

فصل چهارم: حدود وظایف و مشاغل اداری دولت

باب چهارم: شخصیت حقوقی سازمان‌های اداری و اعمال حقوقی اداری

فصل اول: شخصیت حقوقی سازمان‌های اداری

مبحث اول: مفهوم شخصیت حقوقی
مبحث دوم: فواید عملی شخصیت حقوقی در حقوق عمومی و اداری
مبحث سوم: مبنای علمی شخصیت حقوقی
بند اول: نظریه حقیقی بودن شخصیت حقوقی
بند دوم: نظریه مجازی بودن شخصیت حقوقی
بند سوم: نظریه اعتباری بودن شخصیت حقوقی
مبحث چهارم: اقسام اشخاص حقوقی
بند اول: اشخاص حقوقی حقوق خصوصی
بند دوم: اشخاص حقوقی حقوق عمومی یا اشخاص عمومی
مبحث پنجم: قواعد مشترک بین اشخاص حقوقی
بند اول: اِسناد اعمال انجام شده به وسیله اشخاص طبیعی به اشخاص حقوقی
بند دوم: اصل تخصص

فصل دوم: اموال و ثروت‌های عمومی

الف) اموال عمومی
ب) اموال خصوصی
ج) نگاهداری و حق استفاده از اموال عمومی
خلاصه فصل

فصل سوم: اعمال اداری

مبحث اول: اعمال اداری یک جانبه (تصمیمات اداری عام و خاص)
بند اول: تصمیمات اداری الزام آور
بخش اول: اقسام تصمیمات اداری
بخش دوم: تاریخ اعتبار و اجرای تصمیمات اداری
بخش سوم: شرایط صحت تصمیمات اداری
بخش چهارم: ضمانت اجرای تصمیمات اداری
بخش پنجم: نسخ و لغو تصمیمات اداری
بخش ششم: اقدامات اداری
بند دوم: آیین نامه‌های اداری
بخش اول: اقسام آیین نامه اداری
بخش دوم: مقامات صلاحیت‌دار برای وضع آیین نامه اجرایی و آیین نامه مستقل
بخش سوم: شرایط صحت آیین نامه اداری
بخش چهارم: نظارت بر آیین نامه‌های اداری
بخش پنجم: آیین نامه‌ها و لوایح قانونی دولت
مبحث دوم: اعمال اداری دوجانبه با قراردادهای اداری
کلیات
1.قراردادهای عمومی
2.قراردادهای عمومی و اداری و فرق آن‌ه‌ا با قراردادهای حقوق خصوصی
3.قراردادهای حقوق عمومی و قراردادهای حقوق خصوصی دولت
بند اول: اقسام قراردادهای اداری (به معنی اخص کلمه)
بند دوم: رویه دولت و سازمان‌ه‌ای عمومی در مورد قراردادهای اداری
بند سوم: ماهیت حقوقی قراردادهای اداری
بند چهارم: شاخص قرارداد اداری
بخش اول: ترتیب انعقاد قرارداد اداری (پیمانکاری‌ها)
بخش دوم: طبقه بندی مناقصه و مزایده تشریفات در پیمانکاری‌ها (مقاطعات)
بخش سوم: انعقاد قرارداد
بخش چهارم: اسناد معامله و شروط قرارداد
بخش پنجم: آثار قرارداد
بخش ششم: سقوط قراردادهای اداری
بخش هفتم: تعادل و توازن مالی قرارداد اداری و عوامل مؤثر در آن
بخش هشتم: قرارداد امتیاز
خلاصه قسمت دوم

باب پنجم: مسئولیت مدنی دولت و مستخدمین عمومی

فصل اول: تشخیص بین مسئولیت شخصی مستخدم و مسئولیت دولت

فصل دوم: مسئولیت شخصی مستخدمین

فصل سوم: مسئولیت مدنی دولت

مبحث اول: سابقه مسئولیت دولت
مبحث دوم: مسئولیت دولت از لحاظ خطای اداری
بند اول: تعریف خطای اداری
بند دوم: مؤسسات مشمول مسئولیت مدنی
بند سوم: حدود مسئولیت مدنی دولت
مبحث سوم: مسئولیت بدون تقصیر یا مسئولیت دولت از لحاظ خطر
بند اول: مفهوم نظریه مسئولیت بدون تقصیر
بند دوم: مبنای مسئولیت بدون تقصیر
بند سوم: شرایط تحقق مسئولیت بدون تقصیر
مبحث چهارم: مسئولیت دولت از لحاظ قوه قضائیه
مبحث پنجم: مسئولیت مدنی قوه مقننه

باب ششم: حاکمیت قانون در روابط دولت و افراد و مسئله دادگاه‌های اداری

فصل اول: مفهوم حاکمیت قانون

مبحث اول: قواعد حقوقی حاکم بر دستگاه اداری
مبحث دوم: صور مختلف تخلف از قواعد حقوقی (موارد نقض قانون)
بند اول: مغایرت ناشی از عدم رعایت صلاحیت اداری
بخش اول: صلاحیت
بخش دوم: تجاوز و تخطی از صلاحیت
بند دوم: مغایرت ناشی از مشروعیت جهت تصمیم اداری یا....
بند سوم: مغایرت ناشی از عدم رعایت تشریفات اداری
بند چهارم: مغایرت ناشی از فقدان علل و موجبات قانونی تصمیم اداری
بند پنجم: مغایرت ناشی از مخالف بودن موضوع تصمیم اداری با قانون
مبحث سوم: ضمانت اجرای اصل حاکمیت قانون
ضمانت اجرای عملیات مادی اداری

فصل دوم: نظارت قضایی بر اعمال و تصمیمات اداری و مسئله دادرسی اداری

مبحث اول: چگونگی نظارت قضایی سازمان‌هی اداری در حقوق خارج
مبحث دوم: فلسفه وجودی دادگاه‌های اداری
مبحث سوم: نظارت قضایی سازمان اداری در حقوق ایران
بند اول: دیوان عدالت اداری، مرجع اصلی شکایات و تظلمات اداری
بند دوم: سازمان دیوان عدالت اداری
بند سوم: صلاحیت و اختیارات دیوان عدالت اداری (در رابطه با نوع دعاوی)
بخش اول: نظارت بر اقدامات، تصمیمات، نظامات و آیین نامه‌های اداری
بخش دوم: رسیدگی به مسئولیت مدنی دولت و مستخدمین او
بخش سوم: چگونگی رسیدگی دیوان
بند چهارم: دیوان عدالت اداری از دیدگاه حقوق تطبیقی
بند پنجم: سایر مراجع اختصاصی اداری

پیوست 1: مشارکت مردم در ‌تصمیم‌گیری‌های اداری

پیوست 2: مفهوم قرارداد عمومی

پیوست 3: فهرست وزارتخانه‌ها، مؤسسات، سازمان‌های وابسته، نهادهای عمومی غیردولتی...

پیوست 4: آمار مستخدمین دستگاه‌های دولتی

منابع و مآخذ

فهرست موضوعی