اصول حسابداری

کتب زیادی نتیجه تلاش و زحمات بی‌دریغ مولفان و مترجمان در زمینه حسابداری وجود دارد. کتاب حاضر نیز قطره‌ای از دریای بیکران حسابداری، حاصل تجربیات نگارندگان در امر تدریس می‌باشد. در این کتاب، سعی شده برای دانشجویان علاقه‌مند به درس و دانشگاه در مقطع کاردانی و کارشناسی و علاقه‌مندان به حسابداری تالیف شود تا ابزاری باشد برای یادگیری کاربردی‌تر به منظور ایجاد مهارت و توانایی‌های لازم در بازار کار.

نحوه ارائه بدین‌گونه است که در هر فصل با استفاده از سرفصل‌های تعیین شده از سوی مصوبه شورای عالی برنامه‌ریزی در مورد اصول حسابداری در این مجموعه سعی شده با بیان هر مطلب در هر فصل مثال‌هایی در ارتباط با آن حل شود. همچنین در این مجموعه که تلاش شده با زبانى ساده و گویا تألیف شود تا مجموعه‌اى از اطلاعات مورد نیاز دانشجویان را با ساختارى منظم ارائه نماید.

 

همانند سایر تمدن‌ها در تمدن باستانی ایران نیز حسابداری، گذشته‌ای مفصل و خواندنی دارد. پیشینه حسابداری در ایران به نخستین تمدن‌هایی بر می‌گردد که در این سرزمین پا گرفت و مدارک حسابداری به دست آمده با 25 قرن قدمت، گواه بر پیشرفت این دانش در ایران باستان دارد. در ایران عصر هخامنشی، نظام مالی و پولی جامع و منسجمی برقرار بوده و حساب درآمدها و مخارج حکومت به ریز و به دقت، ثبت و ضبط و نگاهداری می شده است. حدود سی هزار لوح از بخشی از کاخ جمشید موسوم به خزانه، محل اسناد مالی کاخ‌های مزبور به دست آمده است که حکایت از وسعت ثبت اطلاعات مالی آن دوران دارد. تاریخ این لوح‌ها حدود 480 سال قبل از میلاد است.

حسابداری دانشگاهی با بیش از پانصد سال سابقه توسط فردی ایتالیایی به نام لوکا پاچیولی (1495 میلادی) بنا نهاده شده ‌است. پاچیولی تحصیلات خود را در وِنیز گذراند و در دهه 1470 راهب صومعه‌ای شد که از فرقه فرانسیسکن بود. تا سال 1497 معلم خصوصی ریاضیات بود تا اینکه در آن سال دعوت نامه‌ای از لودُویکو اِسفُرتسا دریافت نمود تا در میلان مشغول به کار شود. او در آنجا با لئوناردو داوینچی آشنا گردید و به او ریاضیات آموزش داد. در 1499، پاچیولی و لئوناردو مجبور شدند تا از میلان فرار کنند زیرا لوئی دوازدهم پادشاه فرانسه شهر را به تصرّف خود در آورده و حامیان آنها را از آنجا بیرون کرد. بعد از آن، پاچیولی و لئوناردو اکثر اوقات با هم سفر می‌کردند. در سال 1517 به محض برگشت به میهن، پاچیولی به علت سالخوردگی فوت کرد.

پاچیولی چندین کتاب در زمینه ریاضیات منتشر کرد که نمونه از آن «مجموعه‌ای از جبر، هندسه، نسبت و تناسب 1494».بود این کتاب شامل موضوعاتی از جمله حساب و جبر و استفاده آنها در تجارت، دفترداری، پول و مبادله است. وی در این اثر به تلفیق دانش ریاضی زمان خود پرداخت. همچنین برای اولین بار شرحی در مورد روش نگهداری حساب‌ها و دفاتر که تجار ونیزی در طول دوران رنسانس به کار می‌بردند، ارائه داد. این روش بعدها به روش حسابداری دوطرفه مشهور شد. اگر چه پاچیولی این سیستم را تدوین کرد و نه اختراع، ولی به‌عنوان «پدر علم حسابداری» مورد توجه واقع شد. سیستمی که او به تدوین و معرفی آن پرداخت شامل اغلب چرخه‌های حسابداری بود که ما امروز آنها را می‌شناسیم. او استفاده از دفاتر روزنامه و دفتر کل را شرح داد، و تذکر داد که یک فرد نباید به رختخواب برود مگر اینکه بدهی با بستانکاری برابر باشد! دفتر کل او حساب‌هایی برای موجودی (که شامل وجوه دریافتی و موجودی کالا بود)، تعهّد بانکی، سرمایه، درآمد، و مخارج داشت- انواع حساب که در بیلان کار و صورتحساب درآمد یک سازمان به ترتیب گزارش می‌شود. او ثبت نهایی آخر سال را نشان داد و پیشنهاد کرد که یک تراز آزمایشی برای تأیید دفتر کل متعادل بکار گرفته شود. همچنین، رساله او دامنه وسیعی از موضوعات مرتبط را، از اخلاقیات حسابداری گرفته تا حسابداری هزینه، شامل می‌شود.

و ...

فهرست مطالب

فصل اول: آشنایی با حسابداری 11

1-1  تاریخچه حسابداری 11

1-2 مفاهیم اولیه حسابداری 13

1-2-1 تعاریف حسابداری 14

1-2-2 سیستم حسابداری 15

1-2-3 استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری 16

1-2-3-1 استفاده کنندگان درون سازمانی 16

1-2-3-2 استفاده کنندگان برون سازمانی 16

1-2-4 استانداردهای حسابداری 17

1-2-4-1 اصول حسابداری Generally accepted accounting principles 17

1-2-4-1-1 اصل بهای تمام شده تاریخی 18

1-2-4-1-2 اصل تحقق درآمد 18

1-2-4-1-3 اصل تطابق (هم‎زمانی) 19

1-2-4-1-4 اصل افشاء کامل 19

1-2-4-2 مفروضات حسابداری Accounting assumptions 19

1-2-4-2-1 فرض تفکیک شخصیت 20

1-2-4-2-2 فرض تداوم فعالیت 20

1-2-4-2-3 فرض دوره مالی 20

1-2-4-2-4 فرض واحد اندازه‎گیری 20

1-2-4-3 میثاق‌ها یا اصول محدود کننده 21

1-2-4-3-1 میثاق فزونی منافع بر مخارج 21

1-2-4-3-2 میثاق اصل اهمیت 21

1-2-4-3-3 میثاق اصل محافظه کاری 21

1-2-4-3-4 میثاق خصوصیات صنعت 21

3-1 تجزیه و تحلیل حسابداری 22

1-3-1 انواع رویدادهای مالی 22

1-3-1-1 فعالیت‌های مالی بیرونی 22

1-3-1-2 فعالیت‌های مالی درونی 22

1-3-2 واحدهای اقتصادی 23

1-3-2-1 واحدهای انتفاعی 23

1-3-2-2 واحدهای غیرانتفاعی 23

4-1  ثبت در دفاتر روزنامه 23

5-1 طبقه بندی در دفتر کل 25

6-1 خلاصه کردن اقلام در قالب اعداد قابل سنجش به پول 26

1-6-1 صورت سود و زیان 26

1-6-2 صورت حقوق صاحبان سرمایه 26

1-6-3 ترازنامه 26

7-1 انواع موسسات تجاری 26

7-1-1 مؤسسات از نظر هدف فعالیت 27

7-1-1-1 مؤسسات انتفاعی 27

7-1-1-2 مؤسسات غیر انتفاعی 27

7-1-2 مؤسسات از نظر نوع فعالیت 28

7-1-2-1 مؤسسات خدماتی 28

7-1-2-2 مؤسسات بازرگانی 28

7-1-2-3 مؤسسات تولیدی 28

سوالات تستی فصل 1 29

کلید سوالات تستی فصل 1 31

سوالات فصل اول 32

فصل دوم: عملیات حسابداری در شرکت‌های خدماتی 33

2-1 دارایی (Asset) 33

2-1-1 نمونه‌هایی از انواع دارائی‌ها 34

2-2 بدهی‌ها 35

2-3 حقوق صاحبان سهام 36

آثار رویداد‌های مالی بر معادله حسابداری 38

رویداد شماره 1- سرمایه گذاری اولیه 38

رویداد شماره 2- خرید دارایی 38

رویداد شماره 3- خرید نسیه دارایی 38

رویداد شماره 4- ارائه خدمات به طور نقد 38

رویداد شماره 5- ارائه خدمات به طور نسیه 38

رویداد شماره 6- پرداخت هزینه 38

رویداد شماره 7- برداشت از حساب شخصی 38

رویداد شماره 8- پرداخت بدهی 39

رویداد شماره 9- دریافت طلب 39

رویداد شماره 10- فروش دارایی 39

رویداد شماره 11- برداشت از حساب موسسه 39

2-4 ثبت فعالیت‌های مالی 40

2-5 طبقه بندی در دفتر کل 41

2-6 تلخیص و خلاصه کردن در صورت‌های مالی 44

2-6-1 صورت سود و زیان 44

2-5-2 صورت سرمایه یا صورت حقوق صاحبان سهام 45

2-6-3 ترازنامه 47

دارایی های جاری 47

دارایی‌های ثابت 47

بدهی جاری 47

بدهی بلند مدت 47

2-7 تراز آزمایشی 50

2-8 عملیات بستن حساب 51

2-8-1بستن حساب دائمی 51

2-8-2 بستن حساب موقت 52

2-8-3 بستن حساب خلاصه سود و زیان 52

2-8-4 بستن حساب برداشت 52

2-9 انتقال مانده حساب‌های دائمی  به دفاتر سال جدید 53

سوالات تستی فصل 2 55

کلید سوالات تستی فصل 2 58

سوالات تشریحی فصل 2 59

فصل سوم: تعدیل و اصلاح حساب‌ها 67

3-1 پیش پرداخت هزینه 67

3-2 پیش پرداخت درآمد 68

3-3 ملزومات 69

3-4 هزینه‌های ثبت نشده 70

3-5 درآمدهای ثبت نشده 72

3-6 استهلاک 72

سوالات تستی فصل 3 76

کلید سوالات تستی فصل 3 79

سوالات تشریحی فصل 3 80

فصل چهارم: کاربرگ صورت‌های مالی 87

4-1 کاربرگ 87

4-2 مراحل تهیه کاربرگ 88

سوالات تستی فصل 4 92

کلید سوالات تستی فصل 4 93

سوالات تشریحی فصل 4 94

فصل پنجم: عملیات حسابداری در شرکت‌های بازرگانی 97

عملیات حسابداری در موسسات بازرگانی 97

5-1 حساب‌های مورد استفاده در موسسات تجاری(بازرگانی) 97

5-1-1 حساب خرید 97

5-1-2 حساب برگشت از خرید و تخفیفات 98

5-1-3 حساب فروش 99

5-1-4 حساب برگشت از فروش و تخفیفات فروش 100

5-2 اصلاح و تعدیل حساب‌ها در موسسات بازرگانی 101

5-3 صورت‌های مالی در موسسات بازرگانی 101

5-3-1 صورت سود و زیان 101

سوالات تستی فصل 5 112

کلید سوالات تستی فصل 5 115

سوالات تشریحی فصل 5 116

فصل ششم: روش‌های نگهداری حساب موجودی کالا 125

6-1 ماهیت موجودی مواد و کالا 125

6-2 طبقه بندی عمده موجودی‌ها 126

6-2-1موجودی کالا در واحدهای بازرگانی 126

6-2-2- موجودی کالا در واحدهای تولیدی 126

6-3 نحوه ارائه موجودی‌های مواد و کالا در ترازنامه 126

6- 4 شناسایی و اندازه گیری اقلام تشکیل دهنده موجودی‌های کالا 127

6-5 روش‌های نگهداری موجودی کالا ومواد 129

6-5-1 سیستم نگهداری دائمی موجودی کالا 129

6-5-2 سیستم ادواری نگهداری موجودی کالا 131

6-6 نحوه ارسال مواد به خط تولید با استفاده از روش fifo 133

6-6-1- روش اولین صادره از اولین وارده FIFo 133

3-6-2- اولین وارده از آخرین صادره (روش lifo) 134

6-6-3- روش میانگین 135

سوالات تستی فصل 6 137

کلید سوالات تستی فصل 6 139

سوالات تشریحی فصل 6 140

منابع و مآخذ 143